.ans.bouter.liedtekst-&.poëzievertalingen.
liedteksten & gedichten            over vertalen/hertalen             contact             zoeken             home

over vertalen en hertalen: kanttekeningen bij de vertalingen
(vanaf de start tot en met 2013)
(over vertalen en hertalen: kanttekeningen bij de vertalingen vanaf 2014 - heden)
Dwars Vers
inhoud

2013
18-12-2013 - clearly my ruined garden as it stood
12-12-2013 - most wicked words! forbear to speak them out
09-12-2013 - sorrowful dreams remembered after waking - treurnis troef
04-12-2013 - I dwell in possibility: 2e versie
02-12-2013 - time, that is pleased to lengthen out the day - edna st. vincent millay
27-11-2013 - emily dickinson - the martyr poets did not tell
20-11-2013 - when we that wore the myrtle wear the dust - edna st. vincent millay 
14-11-2013 - heart, have no pity on this house of bone
07-11-2013 - when we are old and those rejoicing veins - edna st. vincent millay
31-10-2013 - night is my sister: het 150e gedicht vertaald!
29-10-2013 - my baby just cares for me
13-10-2013 - sir walter raleigh - the nymph's reply
23-09-2013 - frost revisited
10-09-2013 - christina rossetti - that first day
07-08-2013 - frost na de zomerstop
03-06-2013 - I pray you if you love me, bear my joy
26-05-2013 - beauty naar de smaak van millay
13-05-2013 - oh, oh, you will be sorry - typisch millay
08-05-2013 - love is not blind - millay
29-04-2013 - exiled: idem millay en de zee
11-04-2013 - inland: millay en de zee
07-04-2013 - half maart de 300e vertaling gepubliceerd!
04-04-2013 - I do but ask that you be always fair - millay
31-03-2013 - the penitent - millay
24-03-2013 - bluebeard bij millay
22-03-2013 - weer eens emily dickinson
17-03-2012 - mindful of you the sodden earth in spring
13-03-2013 - thou art not lovelier than lilacs, -- no
11-03-2013 - sorrow - millay
08-03-2013 - beloved dust
04-03-2013 - forgetting and millay
27-02-2013 - faith and millay
18-02-2013 - bijna had ik van je gehouden - millay
10-02-2013 - edna over cupido
07-02-2013 - edna st. vincent millay's travel
30-01-2013 - I being born a woman and distressed: te feministisch?
25-01-2013 - departure - millay
20-01-2013 - time does not bring relief; you all have lied
14-01-2013 - het paradijs en een herberg
05-01-2013 - loving you less than life, a little less: millay
01-01-2013 - het jaar gelukkig beginnen met millay: when I too long have looked upon your face
2012
11-12-2012 - only until this cigarette is ended: more millay
08-12-2012 - ashes of life: één en al ritme
05-12-2012 - wat een heerlijk sinterklaascadeau: if I should learn in some quite casual way: millay op d'r mooist
03-12-2012 - the heart once broken: millay
26-11-2012 - I know I am but summer to your heart: millay
21-11-2012 - I know a hundred ways to die: grappig gedichtje, al zou je dat aan de titel niet zeggen
18-11-2012 - alms van edna st. vincent millay: prachtig
13-11-2012 - love is not all: another st. vincent millay
12-11-2012 - god's world: een mooie lofzang op de herfst
08-11-2012 - auden: another time
30-10-2012 - what lips my lips have kissed, and where, and why - edna st. vincent millay (1892 - 1950)
20-10-2012 - nog 2 gedichten van emily dickinson: a little madness in the spring + death sets a thing significant
18-10-2012 - he touched me, so I live to know
15-10-2012 - doubt me! my dim companion! - hoe durf je!
11-10-2012 - I dreaded that first robin so: laat hetgéén lente worden alsjeblieft
26-09-2012 - how happy is the little stone
24-09-2012 - I should not dare to leave my friend: een beroemde van emily dickinson
12-09-2012 - they shut me up in prose: in prosa vastgezet
25-08-2012 - the heart asks pleasure first
20-08-2012 - the skies can't keep their secret: weer eens een emily dickinson gedicht
17-08-2012 - sam cooke "bring it on home to me": wat een heerlijk oud nummer!
09-08-2012 - porque te vas! grappig liedje vertaald uit het Spaans
02-08-2012 - nog 2 gedichten uit: a shropshire lad, namelijk nummer 18 en 26 (XVIII en XXVI)
30-07-2012 - when I was one and twenty
29-07-2012 - na de vakantie: housman en zijn shropshire lad
21-06-2012 - exultation!
19-06-2012 - toch weer emily dickinson: there is a pain so utter (een pijn die op je uit is)
14-06-2012 - guilty: pracht van een duet, gezongen door barbra streisand and barry gibb
07-06-2012 - the road not taken - robert frost
06-06-2012 - robert frost voor de broodnodige afwisseling!
10-05-2012 - the brain is wider than the sky: wat het brein of intellect vermag
08-05-2012 - if what we could...........
05-05-2012 - this consciousness that is aware - emily dickinson
26-04-2012 - the wind begun to rock the grass 
19-04-2012 - remorse is memory awake
09-04-2012 - emily dickinson's: you said that I was great one day + The morns are meeker than they were + Too scanty twas to die for you
17-03-2012 - he fumbles at your soul: hij frummelt aan je ziel - emily dickinson
24-02-2012 - I felt a cleaving in my mind
24-02-2012 - pain has an element of blank
21-02-2012 - I cannot meet the spring unmoved
15-02-2012 - the wind tapped like a tired man: getik als van een oude man - emily dickinson
10-02-2012 - heaven has different signs to me: tekenen van het hemelrijk - emily dickinson 
26-01-2012 - my life had stood a loaded gun - uit 1863
17-01-2012 - the first day's night had come - 't werd nacht die eerste dag (emily dickinson)
06-01-2012 - a light exists in spring - de lente kent een licht
01-01-2012 - it ceased to hurt me, though so slow - het deed geen pijn meer, maar zó lang (emily dickinson)


2011

22-12-2011 - I sing to use the waiting: ik vul de tijd met zingen
19-12-2011 - I'll tell you how the sun rose - emily dickinson
16-12-2011 - a great hope fell: weg al mijn hoop
13-12-2011 - I was the slightest in the house - emily again
12-12-2011 - de 7e vertaling van Lucienne Stassaert van To make a prairie it takes a clover and one bee
05-12-2011 - tell all the truth but tell it slant: de kern van waarheid
29-11-2011 - success is counted sweetest
23-11-2011 - after great pain a formal feeling comes
22-11-2011 - weer twee korte gedichten van emily
18-11-2011 - much madness is divinest sense: over gekte
09-11-2011 - while we were fearing it, it came (we waren bang voor wat er kwam) - emily dickinson
03-11-2011 - a wife at daybreak I shall be (getrouwde vrouw als d'ochtend gloort) - emily dickinson
27-10-2011 - I cannot live with you (niet met jou kunnen leven) - emily dickinson
22-10-2011 - I felt a funeral in my brain (er waarde een begrafenis) - emily dickinson
19-10-2011 - I'm "wife" - I've finished that (dickinson)
17-10-2011 - I envy seas whereon he rides (dickinson)
10-10-2011 - heart! we will forget him! (dickinson)
09-10-2011 - nog een keer: to make a prairie it takes a clover
07-10-2011 - rearrange a "wife's" affection (dickinson)
21-09-2011 - her final summer was it (dickinson)
15-09-2011 - I had a guinea golden: een gouden geldstuk

13-09-2011 - twee kleine gedichtjes van emily dickinson
08-09-2011 - I dwell in possibility
02-09-2011 - again his voice is at the door: emily dickinson
28-08-2011 - I thought the train would never come: emily dickinson once more
22-08-2011 - if you were coming in the fall; idem emily
22-08-2011 - you love me - you are sure; nog steeds emily dickinson
15-08-2011 - a thought went up my mind today
15-08-2011 - hope is the thing with feathers
13-08-2011 - alweer een 'grave' en een 'tomb' van emily
11-08-2011 - guus middag over het vertalen van emily dickinson's poëzie
10-08-2011 - I measure every grief I meet (emily dickinson)
08-08-2011 - nogmaals: to make a prairie it takes a clover
08-08-2011 - nogmaals: if I shouldn't be alive
06-08-2011 - the soul should always stand ajar + I never saw a moor (dickinson)
03-08-2011 - I came to buy a smile today - dickinson
02-08-2011 - when I am dead, my dearest - weer rossetti 
31-07-2011 - remember (gedachten) - christina rossetti
30-07-2011 - christina rossetti: two gazed into a pool, he gazed and she
25-07-2011 - en 3 x emily dickinson's presentiment is that long shadow on the lawn naast elkaar
23-07-2011 - 5 x to make a prairie it takes a clover and one bee - emily dickinson
21-07-2011 - the grass so little has to do
21-07-2011 - if I shouldn't be alive - emily dickinson
18-07-2011 - strofe er weer uit
14-07-2011 - emily dickinson: I had been hungry
12-07-2011 - emily dickinson: there's a certain slant of light
09-07-2011 - strofe overgeslagen van: because I could not stop for death 
03-07-2011 - roald dahl: television
24-05-2011 - she was a phantom of delight
19-05-2011 - lucy gray or solitude: wordsworth
14-05-2011 - we are seven: william wordsworth
12-05-2011 - nurse's song van william blake      
09-05-2011 -
emily dickinson: 3 gedichten
04-05-2011 -
both sides now 
30-04-2011 - longfellow: the village blacksmith  
21-04-2011 - and now for something completely different:   aguilera!  
18-04-2011 - when we two parted, nogmaals lord lyron 
07-04-2011 - lord byron: she walks in beauty
04-04-2011 - over daffodils and klaprozen: nogmaals wordsworth
03-04-2011 - william wordsworth
24-03-2011 - stevie wonder  
21-03-2011 -
beatles vertalingen uit 2007 opgekalefaterd
14-03-2011 - christopher marlowe (1564 -1593)
04-03-2011 - mijn zestigste

04-03-2011 - drie maal is scheepsrecht: house of the rising sun
23-02-2011 - your song
11-02-2011 -
kijk eens een lief klein broertje  
08-02-2011 - zing "first episode at hienton" mee met de piano via een vlog  
02-02-2011 - sorry seems to be the hardest word
01-02-2011 - elton john  
07-01-2011 - at last
2010
19-12-2010 - nog even over house of the rising sun
18-12-2010 -
vertaalwedstrijd van het prins bernhard cultuurfonds
18-12-2010 - perhaps love
02-12-2010 - de lastigste uit west side story: tonight
26-11-2010 - god only knows
25-10-2010 -
pennies from heaven; bluemoon; I only have eyes for you
21-10-2010 - west side story  
12-10-2010 - the way you look tonight  
27-09-2010 - black coffee  
20-09-2010 - answer me, my love  
15-09-2010 - boris brengt herinneringen boven  
13-09-2010 -
law, like love - auden
13-09-2010 - a summer night - auden again
20-08-2010 - but you're my cup of tea  
19-08-2010 - o tell me the truth about love
10-08-2010 - nogmaals auden, over zijn gedicht: at the party
05-08-2010 - auden over de tijd  
04-08-2010 - auden: how wrong they are in always being right
deze pagina in een nieuw jasje
de klank als uitgangspunt
engels of nederlands compacter?
mooie muziek en leuke liedjes
het maken van een songtekstvertaling
sfeer en onderwerp goed zien te treffen
goed te zingen
kort maar krachtig & kleine verhaaltjes
bekende nummers opnieuw beleven
data
hoe is het zo gekomen?
 


  dwars vers boek
www.dwarsvers.nl
gedichten & sonnetten van Emily Dickinson en Edna St. Vincent Millay in de bundel Dwars Vers


Het

Het overwogen woord:
vertalingen van lyrische poëzie van
Spenser, Wordsworth, Dickinson,
Rossetti, Hardy, Frost, Teasdale,
Millay, Auden en anderen
ISBN 9789492519573

clearly my ruined garden as it stood - 18 december 2013

Probeer het je nog maar eens voor te stellen hoe de tuin eruit zag voordat de vorst zijn intrede deed. Tot groot verdriet van de tuinier. En waar staat de tuin voor? De liefdesrelatie, de dichter zelf?

Over de goudsbloemen (marigolds) valt nog op te merken dat toen Adonis, de geliefde van Aphrodite, stierf uit de tranen van Aphrodite goudsbloemen tevoorschijn kwamen. Wie weet worden ze hier dus niet voor niets genoemd.

Het sonnet kent een paar lastig te vertalen stukjes, zoals "taking your love and all your loveliness | into a listening body hushed of sighs ". Zie al die elementen maar eens te doen terugkomen. En, het metrum is ook niet simpel. Dus af en toe vrouwelijk rijm, waar mannelijk gewenst was.

Zoals wel vaker is het rijmschema van dit sonnet:  ABAB CDCD EF EF GG

                                                                                      
                                                                                                                        
 
terug naar boven

most wicked words! forbear to speak them out - 12 december 2013

'Wicked': evil by nature. Juist ja, en nou nog in het Nederlands. Geaardheid komt dan nog aardig in de buurt. Kwaadaardigheden, woorden die kwaadaardig zijn, venijnig etc.

Een gedicht vol dreigende taal en een gevaarlijke vijand. Er staat hem iets akeligs te wachten.

Lastigste regel: 'not in their councils does he sit the least'. Voor mijn gevoel wordt bedoeld dat je ervan opaan kunt dat hij in de (krijgs)raad zit. Dan zou het een dichterlijke inperking zijn van 'not the least of which is' .... maar ik ben er niet zeker van. Op een andere manier kan ik die regel echter niet thuisbrengen. Niet mijn moerstaal , Engels. Daar blijf je toch tegenaan lopen. Hoezeer je je best ook doet.

                                                                                      
                                                                                                          
terug naar boven

sorrowful dreams remembered after waking - treurnis troef - 9 december 2013

Treurnis troef in dit sonnet van Edna St. Vincent Millay.
Eén en al somberheid en zo verwoord dat je er zelf haast droevig van zou worden.

"Weeping I wake; waking, I weep, I weep"

In het Nederlands geprobeerd er iets soortgelijks van te maken......             

                                                                                      
                                                                                                            
 
terug naar boven

I dwell in possibility: 2e versie - 3 december 2013

In mijn oorspronkelijke vertaling van "I dwell in possibility" (8 september 2011) stond de poëzie en de verbeelding centraal, afgezet tegen proza. Ik zag het beeld voor me van de dichter die haar verbeelding liet spreken in haar gedichten en het resulaat verspreidt onder de lezers. Die lezers kunnen er als het ware nog een schepje bovenop doen door het gedicht weer tot hún verbeelding te laten spreken. Zelfs het paradijs is dan bereikbaar.

Strofe drie luidde toen als volgt:
Of visitors - the fairest-
For Occupation - This -
The spreading wide my narrow Hands
To gather Paradise -
Nog mooier haar bezoekers
Bezetters van het oord
Het paradijs vergaren zij
Uit wat mijn hand verstrooit

Over wat 'occupation' hier betekent zijn de meningen verdeeld. Ik zie een soort opbouw in het gedicht waarin het huis van de poëzie of de verbeelding omschreven wordt, van 'fairer' (a fairer house than prose) naar 'fairest' (the visitors):
of windows   --- more numerous
for doors  --- superior
of chambers ---  as ceders impregnable
for everlasting roof --- the gambrels
of visitors --- the fairest
for occupation --- this


Zo wordt 'occupation' aan de 'visitors' gekoppeld. De bezoekers (lezers) die zich de poëzie toe-eigenen, er hun verbeelding op los kunnen laten waardoor de mogelijkheden niet alleen tot in de hemel reiken, maar zelfs het paradijs bereikbaar wordt.

Ook Peter Verstegen ziet in 2005 dat het huis wordt ingenomen en vertaalt:

"Hier komt het mooist - Bezoek -
 Wonen - bestaat Daaruit -
 Dat ik Eden vergaar als 'k wijd
 Mijn smalle Handen spreid - "

maar hij beschouwt niet zozeer de lezer als wel de dichter als degene die het huis bezet/bezoekt/erin woont.
In een tweede versie van 2011 is hij op andere gedachten gekomen en vertaalt als volgt:

"Ik krijg het mooist - Bezoek hier -
 Mijn Werkterrein - is dat
 Ik Paradijs vergaar als 'k wijd
 Mijn smalle Handen spreid - "

Deze vertaling van "occupation" treffen we ook aan bij verschillende andere vertalers:

Of visitors - the fairest-
For Occupation - This -
The spreading wide my narrow Hands
To gather Paradise -
Als Gasten - slechts de knapste -
Steeds Dit - als Bezigheid -
Ik spreid mijn kleine Handen wijs
En oogst er Paradijs -

Ivo van Strijtem

Bezoekers - de eerlijkste -
Beroep - slechts dit Bedrijf -
Mijn smalle Handen uitgespreid
Die oogsten 't Paradijs -

Geert Nijland

Als Bezoekers - de knapste -
Als Bezigheid - Deze -
Mijn smalle Handen uitspreiden
Voor de oogst van 't Paradijs

Lucienne Stassaert

De gasten zijn de edelsten.
En wat ik doe is - dit:
ik spreid mijn beide armen wijd
en vat het Paradijs

Louise van Santen


Ik houd het echter op 'occupate' in de zin van toe-eigenen.

Wel twijfel ik nog steeds over de betekenis van de laatste twee regels, maar heb nu toch besloten deze anders te vertalen:

Of visitors - the fairest-
For Occupation - This -
The spreading wide my narrow Hands
To gather Paradise -
Het mooiste, haar bezoekers
Bezetters van dit groots
Waar ik, hoe klein ook, 't paradijs
Met open armen oogst

Maar het laatste woord is er vast nog niet over gesproken.                                                                                      
                                                                                                             
 
terug naar boven

time, that is pleased to lengthen out the day - edna st. vincent millay - 2 december 2013

Opnieuw een sonnet. Dit keer over moeder en vadertje tijd.

De herinnering aan moeder en welk spel de tijd met ons speelt in verschillende omstandigheden. En natuurlijk komt de liefde zijdelings aan bod.

Ook wordt er een vader ten tonele gevoerd, maar dit keer laat hij het afweten. Het "bowed" moeten we zo verstaan, denk ik. Ook Millay's vader zelf liet het afweten, begrijp ik uit diverse artikelen. 
De herinnering aan moeder blijft echter levend hoezeer de tijd ook poogt zijn invloed te doen gelden           
 
                                                                                      
                                                                                                         
 
terug naar boven

the martyr poets did not tell - emily dickinson - 27 november 2013

De kunstenaar die in zijn werk nog hoopt voort te leven. Die iets na wil laten en hoopt dat anderen er nog wat aan hebben. Dat is het thema van dit gedicht van Emily Dickinson.

Acht korte regels die voor voldoende vertaal-voer zorgen. Hoe korter, des te lastiger te vertalen, denk ik wel eens. En natuurlijk is de kunstenaar in Dickinson's ogen iemand die lijdt, een gekweld wezen.

En mooie woorden, zoals: wrought, bequeathing...  
          

Met dank aan Geert Nijland - ook Dickinson vertaler -  die mij op dit gedicht opmerkzaam maakte. Binnenkort verschijnt er een bundel waarin zijn vertaling te vinden zal zijn.            

                                                                                      
                                                                                                       
 
terug naar boven

when we that wore the myrtle wear the dust - edna st. vincent millay - 20 november 2013

Als ik het goed heb, komt in dit gedicht op allerlei manieren "stilte" en "praten/je uiten", gerelateerd aan leven en dood, aan bod.  Maar misschien vergis ik me deerlijk. 

Keep one's counsel is kunnen zwijgen of zijn mond weten te houden.
Put in one's oar: een duitje in het zakje doen, je ergens mee bemoeien
Speechless, slander, pause, say, silence, mute

Nog even heb ik overwogen in de laatste twee regels er afstand in te scheppen door er: "Wees stil te hunner nagedachtenis | Zij wisten nog wat ware liefde is", maar uiteindelijk vind ik "onzer" en "wij" toch er meer een geheel van maken.

Het rijmschema is opnieuw:
ABAB CDCD EF EF GG         
                                                                                                       
                                                                                                     
 
terug naar boven

heart, have no pity on this house of bone - 14 november 2013

Een apart gedicht van Edna St. Vincent Millay. Ze heeft het over een "house of bone". Beenderhuis? Nee, daar zijn geen levende lichamen meer, terwijl het daar wel om gaat. Het hart dat het lijf toespreekt te genieten voordat het oud en bang en versleten zal zijn.
Zoiets...., maar niet in één keer te vatten.

Ook dit keer weer het rijmschema: ABAB CDCD EF EF GG

  
                                                                                                             
                                                                                                      
 
terug naar boven


when we are old and those rejoicing veins - edna st. vincent millay -  7 november 2013

"Solace" komt in dit gedicht voor, ons soelaas, wat ik geneigd ben als soulaas te schrijven, maar het moet met o e. Ooit is het ook wel met o u geschreven.
En grappig genoeg blijkt het heel vroeger "minnevreugd" betekend te hebben. Dat sluit dan wel weer mooi aan.

"Geloken", ook al zo'n ouderwets woord, maar onmisbaar voor "heavy-lidded eyes".

Maar ondanks al die ouderwetse woorden toch een behoorlijk actueel gedicht, nu er in de media gesproken wordt over een lustopwekkende pil voor vrouwen. Wat je daar overigens ook van vinden mag.

  
                                                                                                             
                                                                                                      
 
terug naar boven

night is my sister: het 150e gedicht vertaald - 31 oktober 2013

De zee en de wind gekoppeld aan de liefde: een regelmatig terugkerend thema bij Millay. Wanhoop, maar ook troost in woelige tijden. Haar liefdesleven schijnt onstuimig te zijn geweest en ze weet daar beeldend over te schrijven.   

Ik zag trouwens dat ik inmiddels 150 gedichten vertaald heb. Ooit begonnen met W.H. Auden, toen via Christopher Marlowe, naar William Wordsworth, Lord Byron, Longfellow, William Blake, met een uitstapje naar Roald Dahl. Vervolgens gegrepen door Emily Dickinson, afgewisseld met Christina Rossetti,om via Housman en Frost bij Edna St. Vincent Millay uit te komen.
Laatstelijk werd Sir Walter Raleigh's antwoord aan Marlowe nog opgenomen, omdat dat erbij ingeschoten was.

Een ratjetoe, in de zin van een allegaartje? Vast. Van het een op het ander bijeen gegaard. Zeker. De gemeenschappelijke noemer? Of het mij intrigeerde, hetzij vanwege de faam van het gedicht, hetzij vanwege een vertaling elders die misschien beter kon (zo is het ooit begonnen), hetzij vanwege de schoonheid van het gedicht zelf of de achtergrondverhalen over de dichter.

En of het echt tot een vertaling komt, wordt bepaald door de vraag of ik het gedicht echt te pakken denk te kunnen krijgen en of ik met het uiteindelijke resultaat tevreden ben. Dan is het eigenlijk nog verbazingwekkend dat er inmiddels 150 vertaald zijn!       

                                                                                                    
                                                                                                         
 
terug naar boven

my baby just cares for me - 29 oktober 2013

Die paar woorden en je hoort de muziek al.

Wereldberoemd geworden door Nina Simone, maar wat ook een aanrader is, is de versie die bij Jools Holland Hootenanny (31-12-2009)gezongen is door Florence Welch. Prachtig!

En probeer 'm dan mee te zingen in het Nederlands, goed timen etc.

  
                                                                                                             
                                                                                                         
 
terug naar boven

sir walter raleigh - the nymph's reply - 13 oktober 2013

Ruim twee jaar geleden, om precies te zijn op 14 maart 2011 vertaalde ik Christopher Marlowe's gedicht "The passionate shepherd to his love". Het antwoord dat Sir Walter Raleigh op dit gedicht dichtte heb ik nu ook vertaald:  "The nymph's reply to the shepherd". Vertaler Cornelis W. Schoneveld maakt me erop attent, met dank.

Het tafereel zie je zo voor je. De herder die de nimf tracht te verleiden, maar ze ziet de bui al hangen, zogezegd.
                                                                                                    
                                                                                        
                        
terug naar boven

frost revisited - 23 september 2013

Dat Wouter Bos in "Zomergasten" over het gedicht "The road not taken" sprak bezorgde mij vele bezoekers op deze website. Mensen die op zoek gingen naar het gedicht of de vertaling ervan.

Eén van die nieuwe bezoekers, Cornelis W. Schoneveld, die ook literair vertaler is, wees mij er onlangs terecht op dat ik in mijn oorspronkelijke vertaling, geheel tegen mijn eigen vertaalopvatting in, regelmatige jamben heb gebruikt. Dit, terwijl Robert Frost in bijna elke regel tussen de jambische versvoeten een anapest opneemt.

Dat kon ik er niet bij laten zitten natuurlijk. Het is niet gelukt om in de nieuwe versie exact het metrum van Frost te volgen, maar wel komt nu in de regels waar dat aan de orde was een anapest voor. Het komt de vertaling ten goede.

Mijn oorspronkelijke vertaling neem ik nu hieronder op. De verbeterde versie staat hier.

Oorspronkelijke vertaling, van 7 juni 2012:


Een splitsing in een goudgeel woud
Helaas kon ik één weg slechts gaan
Alleen op pad zijnd en benauwd
Keek ik zelfs tot in 't kreupelhout
Om maar de juiste in te slaan

Nam toch die andere, net zo mooi
En nu ik hem op waarde schat
Deed hij door 't gras een goede gooi
Zo zocht ik naar een warm pleidooi
Voor wat ik net gekozen had

’t Gebladerte op beide lag
Er nog niet platgetreden bij
Die andere inslaan op een dag
Als ik daar nu eens kans toe zag
Maar kiezen maakt ons minder vrij

En later zal ik zeggen dat
Nadat ik zuchten heb geslaakt
Ik toen die ene weg betrad
Het nog niet platgetreden pad
En dat dat veel heeft uitgemaakt

(commentaar van 7 juni 2012)

                                                                                                                  
                                                                                                              
 
terug naar boven

christina rossetti - that first day - 10 september 2013

Een bekend sonnet van Christina Rossetti: "I wish I could remember that first day". Soms kort aangeduid met: "That first day", soms ook wel met "The first day".

Het rijmschema:
ABBA ABBA CDD CCD
dus een lastige opgave.

If only..... Weer even.
                                                                                                                  
                                                                                                                
 
terug naar boven

frost na de zomerstop - 7 augustus 2013

Of het nou gelijk moet gaan vriezen , zo vlak na de zomer....?

In mijn map met interessante gedichten om nog eens te vertalen kwam ik Robert Frost's gedicht 'Stopping by woods on a snowy evening' tegen. Beroemd geworden vooral, denk ik, vanwege het bijzondere rijmschema. Maar het kan zijn dat ik daardoor diepzinnigheid over het hoofd zie.

Het rijmschema (AABA BBCB CCDC DDDD) én de jambische tetrameter maken het vertalen behoorlijk moeilijk. Als je, zoals ik, er aardigheid in schept om die beide als uitgangspunt te kiezen, ontkom je er niet aan wat in te leveren op de inhoud.

In de 1e strofe vertelt de dichter dat hij denkt te weten van wie het bos is waar hij doorheen komt en dat die man in het dorp woont en vanuit zijn huis geen zicht heeft op zijn eigen bos. Noch op wie daar stopt en kijkt naar hoe de sneeuw het bos bedekt.
Veel informatie om in vier korte dichtregels te stoppen. En waar leg je het accent op?  Als je kiest voor 'Wie ook al weer dit bos bezit' i.p.v. 'Wie in het dorp dit bos bezit', dan heb je toch niet helemaal te pakken dat de dichter meent de eigenaar te kennen. Dan is de nabijheid van het dorp een belangrijker element. Vooral omdat de passant kan genieten van het bos terwijl de eigenaar, hoe dichtbij ook, er niets van kan zien.
En zo blijf je aan het dubben en afwegen.

Zo gingen ook de belletjes van het tuig in de 3e strofe verloren, ook al bestaat het woord 'beltuig', in de zin van arrentuig wel, en zou het gepast hebben, maar we gebruiken het toch eigenlijk niet.

Of de dichter uiteindelijk besluit zijn beloftes te houden? Wie zal het zeggen? Misschien gaat hij wel op zoek naar de man van wie hij denkt dat het bos is om eerst eens heerlijk te gaan slapen vooraleer hij verder trekt.


                                                                                                                           terug naar boven

I pray you if you love me, bear my joy - 3 juni 2013

In dit sonnet van Edna St. Vincent Millay komen zijdelings de schikgodinnen aan bod die het levenslot bepalen door draad te spinnen, te meten en af te knippen. Het lot van de één lijkt soms minder florissant dan dat van de ander, maar dat kan altijd opeens omslaan.

Verdriet samen delen is een teken van liefde, maar evengoed is het mee-genieten van de voorspoed van de ander iets liefderijks. En moeilijker te doen soms.

Samen de lente tegemoet gaan is een mooie manier om liefde te beleven.

Niet helemaal duidelijk is wat Millay bedoeld heeft met "The dull sheares meeting not neatly". Het lijken de stompe bladen van een schaar te zijn, die niet goed op elkaar aansluiten? De draad kan daarmee niet in een keer goed worden doorgeknipt.  
"Chewing at the thread" kan letterlijk worden opgevat: dat er op de draad gekauwd is, maar ook figuurlijk: het lot overpeinzen.
De gouden toekomst die de ander in het vooruitzicht lijkt te hebben, is niet gegarandeerd, al kan degene die verdriet heeft zich dat soms niet goed voorstellen.

Het rijmschema:
ABAB CDCD EF EF GG

                                                                                                                           
                                                                                                        
 
terug naar boven

beauty naar de smaak van millay - 26 mei 2013

Hoe met - een - schoonheid om te gaan, is de vraag. Denk niet dat je er zomaar recht op hebt. Ook niet als je in haar onderhoud voorziet door hard te werken.

En al roept ze nog zo aanlokkelijk je naam, ze blijft onveranderd wild van natuur en niet te temmen. Zelfs als je haar een kap (huif) opzet en haar naar je terug wilt laten vliegen, als een valk, zal dat niet lukken.
En proberen haar jaloers te maken, heeft ook weinig kans van slagen. En wat je al helemaal niet moet doen is proberen haar op de een of andere manier voor jezelf te houden, haar willen bezitten.
Mocht je denken na het minnekozen (billed) en kussen dat zij getortel op prijs zou stellen dan heb je het mis. Daar is zij niet van gediend. Het is haar niet om liefde te doen.

Ik zei het al eerder: een straffe madam die Millay.

Leuk om te zien dat Millay in dit gedicht allerlei termen gebruikt die zowel met vogels als met liefde te maken hebben.
Allereerst de overbekende nachtegaal natuurlijk. Dan zijn zijn vleugels vastgelijmd. "Vogellijm" is een kleverige stof, maar ook een mistletoe/maretak. Als er iemand onder een maretak staat, mag die straffeloos gekust worden.
'Hood her to your wrist': een verwijzing naar de valk die met de huif op zijn kop terug komt vliegen op de pols van de valkenier.
'Billed': een 'bill' is een bek of snavel, maar ook: minnekozen, elkaar aanhalen.
De 'turtle' is in dit geval de 'turtle-dove' van de beroemde tortelduifjes.
En 'She loves you not' als je haar 'tread like a dove', want 'beauty is not your turtle'. Het zou ook nog kunnen dat Millay hier bewust het dubbelzinnige 'tread' gebruikt in plaats van 'treat'. 'Tread' staat ook voor het paren van vogels.
Bevestiging van deze gedachtegang heb ik (nog) niet kunnen vinden overigens. 

Het rijmschema is dit keer eenvoudig:
ABAB CDCD EF EF GG


                                                                                                             terug naar boven

oh, oh, you will be sorry - typisch millay - 13 mei 2013

Dit sonnet zou niet misstaan in deze tijd, maar het is geschreven in de eerste helft van de 20e eeuw. Andere tijden. Zeker voor vrouwen. Die werden geacht in het gareel te lopen. "A wife to pattern by", mooi dubbelzinnig.

Des te opvallender is dit sonnet waarin de dichter plannen maakt om stilletjes wraak te nemen.

Rijmschema:
ABAB BCBC DE DE FF


                                                                                                              terug naar boven

love is not blind - millay - 8 mei 2013

Alweer zo'n intrigerend gedicht van Edna St. Vincent Millay. 

Online zijn er uitgebreide analyses over te vinden, o.m. van Jeff Sychterz. Shakespeare's Sonnet 130 wordt erbij gehaald, de vermeende biseksualiteit van Millay, patriarchale hetero normatieve taaluitingen en meer van dat soort zaken. Of dat nodig is om het gedicht te kunnen begrijpen is voor mij de vraag. 

In het begin is het gedicht nog vrij duidelijk. Hoe komen we erbij dat liefde blind zou zijn? De dichter heeft het klip en klaar over 'ugliness'
'I see with single eye your ugliness' . Eerst meende ik met onze uitdrukking: 'iets met een half oog zien' te maken te hebben, maar 'single' gecombineerd met 'of the eye' betekent: het juist, scherp, correct zien.  

Het gezicht van de geliefde voldoet niet aan de schoonheidsregels, waarmee de dichter van jongst af aan is groot gebracht. Die kunnen niet zomaar opzijgezet worden. Dat schoonheidsideaal is zo ingeprent dat je niet net kunt doen alsof er sprake is van volmaaktheid, foutloosheid.
Zo lees ik althans de regels 5 t/m 8, eerste deel.

En dan volgt, vrij abrupt, :'I must love until I die' .......  Wat of wie moet er liefgehad worden tot de dood? Het wordt in het midden gelaten. Mogelijk wordt bedoeld dat die aangeleerde lieflijkheid zo ingesleten is dat je er tot aan je dood mee van doen hebt. Je vindt mooi wat je geleerd hebt mooi te vinden. Maar het staat er allemaal zo niet.

De laatste paar regels heb ik vaak moeten herlezen en nóg ben ik niet zeker van de juistheid van mijn interpretatie.
Wordt hier met 'fair' het 'fair' bedoeld uit 'the fair sex':  het schone geslacht? Dan zou de geliefde inderdaad een vrouw zijn, waar ook anderen op wezen.

Hoe dan ook wordt er 'niet mooi' bedoeld, volgens mij, in de zin dat de dichter kennelijk ooit is verweten van iemand gezegd te hebben dat zij 'niet mooi' zou zijn (volgens de schoonheidsregels), terwijl daarmee niet gezegd is dat de dichter niet van deze persoon in al haar onvolmaaktheid en met al haar andere kwaliteiten zou kunnen houden.
Vervolgens vraagt de dichter (Millay zelf denkelijk) zich af wat precies de reden zou zijn voor mannen om zozeer de schoonheid (van vrouwen) te prijzen. Zou het hen niet juist en misschien wel alleen om de uiterlijke schoonheid gaan.

Tot slot nog het rijmschema van het sonnet: ABBA ABBA CDD ECE
Het sextet is bijzonder: de een na laatste regel (babbling of / blieven) rijmt pas op de eerste regel van het sextet (love / liefde).


                                                                                                       terug naar boven

exiled: idem millay en de zee - 29 april 2013

Net als "Inland" gaat het gedicht "Exiled" van Edna St. Vincent Millay over het hunkeren naar de zee.

Het heeft bovendien een bijzonder metrum waar ik de naam nog niet van heb kunnen achterhalen. Wie het weet, mag het zeggen. Ik ben benieuwd!
(Inmiddels 10 jaar later, meer informatie HIER te vinden).
Mooiste regels:
'I am too long away from water / I have a need of water near". 

Dat speciale metrum, maar ook de beelden die erin beschreven worden bemoeilijken het vertalen behoorlijk. De beelden zijn wat minder specifiek geworden, maar de emotie is desondanks nog goed voelbaar, hoop ik. 


                                                                                                           terug naar boven

inland: millay en de zee - 11 april 2013

Wel doen? Niet doen? Het blijft een lastige keuze als je een kernregel van een gedicht niet helemaal precies te pakken krijgt in het Nederlands en binnen het metrum/ritme.
In dit geval: "What do they long for, as I long for / one salt smell of the sea once more" en dan met name natuurlijk het eerste deel, dat later in de 3e strofe terugkomt.

Het hunkeren van degenen die landinwaarts wonen wordt subtiel verbonden met het hunkeren van de dichter naar de zee, waar niets tegenop kan, vergelijkbaar mee is. Het wordt onmogelijk geacht dat er iets zou zijn dat een soortgeljke aantrekkingskracht op "inlanders" zou uitoefenen om terug landinwaarts te gaan.

Desnoods zou de dichter erin willen verdrinken als dat de enige mogelijkheid zou zijn om nog een keer de zoute zee te proeven.
"What do they long for, as I long for"


                                                                                                             terug naar boven

half maart de 300e vertaling gepubliceerd - 7 april 2013

Bijna onopgemerkt zag half maart de 300e vertaling het licht.

Voor de songteksten stond de teller op 163 en voor de gedichten op 137.
Medio 2006 begon ik voorzichtigjes aan met het vertalen van liedteksten. Dat brengt het gemiddelde op zo'n 3 to 4 vertalingen per maand en dat kan aardig kloppen.

                                                                                                           terug naar boven

I do but ask that you be always fair - millay - 4 april 2013

Mooi, niet eerlijk, al zou je dat misschien verwachten. Ze wil dat hij voor altijd mooi blijft.

Prachtige tegenstrijdigheid in dit sonnet. Een worsteling.
Wat zal ik er meer over zeggen. Lees het aandachtig, en nog een keer en nog een keer.

Rijmschema simpel: ABAB CDCD EF EF GG


                                                                                                       terug naar boven

the penitent van millay - 31 maart 2013

Een bijzonder acht regelig gedicht van Millay dit keer, met als rijmschema: ABCBDDDB
In de 1e en 2e strofe ook nog binnenrijm in de 3e regel.

Licht spottend van toon, dit gedicht. Ze doet haar best om berouwvol te zijn en is zich bewust van de begane 'zonde', maar komt uiteindelijk tot de conclusie dat niemand er wat mee opschiet als ze zich huilend opsluit in een somber, donker kamertje met haar zogenaamde verdriet.

Een prachtig ouderwets woord vond ik, op zoek naar iets dat rijmt op somberheid: gekonterfeit. Nagebootstste somberheid: gekonterfeite somberheid. Als dát geen leuk binnenrijm is! Konterfeiten komt van het Franse 'contrefaire' en is hier zeer toepasselijk.

En een ontwapenende slotregel: 'I might as well be glad'


                                                                                                            
 
terug naar boven

bluebeard bij millay - 24 maart 2013

Over vrouwelijke nieuwsgierigheid en mannelijke hebzucht? Over privacy in een relatie? Dat er toch nog iets moet overblijven voor jezelf. Hoe een man zich bedrogen kan voelen door niets, in feite?
Deze thema's komen in het gedicht 'Bluebeard' oftewel "This door you might not open, and you did" aan bod.

En al is dit keer het rijmschema iets eenvoudiger te behappen: ABAB CDCD EF EF GG

de link met het verhaal van Blauwbaard en de zinnen die doorlopen maken dit gedicht lastig te vertalen.

In het Blauwbaard verhaal vindt de vrouw in de verboden kamer de lijken van haar voorgangsters, vermoord door haar (voormalige) geliefde Blauwbaard.
Hier denkt de man bedrogen te worden door de ruimte die de vrouw voor zichzelf opeist, maar juist door ook díe ruimte op te eisen wordt hij door haar verlaten.

                                                                                                             terug naar boven

weer eens emily dickinson - 22 maart 2013

"Ample make this bed", een gedicht dat grotere bekendheid kreeg door de film Sophie's Choice".  Dat was mij niet bekend, omdat ik bij die film al vrij in het begin ben weggelopen (als de vrouw moet kiezen welk kind ze bij zich wil houden).

In de vertalingen van Peter Verstegen en Ivo van Strijtem wordt voor 'make one's bed' niet gekozen voor 'opmaken'. Ik denk echter dat dat wel degelijk passend is en aansluit bij het 'bed' waar Emily Dickinson het over heeft. Nog afgezien of het een sterfbed is of een graf.  'Ground' doet het laatste vermoeden. Maar de andere bewoordingen in het gedicht juist weer niet.

Meestal past Emily Dickinson een jambische versvoet toe. Dit keer echter een trochee, waardoor het gedicht een gebiedende toon krijgt.

                                                                                                              terug naar boven

mindful of you the sodden earth in spring - 17 maart 2013

In dit sonnet van Edna St. Vincent Millay is alles in de natuur verweven met de geliefde. Van al die dingen hebben ze samen genoten. En op een bepaalde manier gaat dat genieten door, want er is altijd wel weer iets dat aan de geliefde doet denken.

Het rijmschema is: ABBA ABBA CD CD CD


                                                                                                              terug naar boven

thou art not lovelier than lilacs, -- no - 13 maart 2013

Soms kun je sonnetten van Edna St. Vincent Millay aan een stuk door lezen, alsof het een paar lange zinnen betreft. De rijmklanken van het sonnet geven er dan een bijzondere lading aan.
Dat is ook het geval met "Thou art not lovelier than lilacs, -- no".
Ik heb geprobeerd dat effect ook in het Nederlands te bereiken. Dat is nog niet zo simpel overigens. Des te meer bewondering is op zijn plaats voor Millay.

Het rijmschema is: ABBA ABBA CDE CDE

Het sonnet beschrijft de ongelofelijke, haast verslavende schoonheid van de geliefde. Bezwerende woorden zijn nodig - de vergelijkingen met de verschillende prachtige bloemen aan wier schoonheid de geliefde niet kan tippen - om die schoonheid draaglijk te maken. Er totaal door in beslag genomen worden, zoals ook met mist en maanlicht het geval was.

De enige remedie is er met kleine teugjes van te genieten. Dan is het vol te houden en drijft de passie je niet tot de ondergang.
Mooi!

                                                                                                          terug naar boven


sorrow - millay - 10 maart 2013

Een kort gedicht van Edna St. Vincent Millay dit keer, twee 6 regelige strofes, met een bijzonder rijmschema: ABAAAB CDCCCD
In trocheïsche versvoeten (trocheïsche tetrameter met in de 2e en 6e regel een trocheïsche trimeter).

Het zou het huisgedicht van Amnesty International kunnen zijn. Althans daar doet het mij aan denken, aan vervolgingsslachtoffers. Als je daar maar éven bij stilstaat, kan het je lam leggen en je kunt er gedeprimeerd van raken. Maar omgekeerd kan ook.
Daar zit je dan sjacherijnig te wezen, nergens zin in, landerig... Maar hoe verhoudt zich dat tot de ellende elders in de wereld, mensen die gemarteld worden vanwege hun overtuiging en liever dood willen, maar toch de ochtend weer halen.Komt daar ooit een einde aan? 

"Sorrow" indeed.

Maar misschien moet je dit gedicht niet zo breed trekken en het dichterbij zoeken?

                                                                                                            terug naar boven


beloved dust - 8 maart 2013

De volledige titel van dit sonnet van Edna St. Vincent Millay luidt: "And you as well must die, beloved dust".

"Beloved dust": bijzonder! Ze stelt zich voor dat hij tot stof zal vergaan. Ook hij.
Zijn schoonheid zal hem daarvoor niet kunnen behoeden. Hij zal er niet minder dood door zijn, net zomin als het blad dat gevallen is. Ook hij zal veranderen en er anders uit gaan zien (zijn schoonheid verliezen).

Ook haar liefde zal hem niet baten als zijn laatste uur geslagen is. Noch dat hij zo mooi was en dat er nog nooit zoveel gehouden is van iets wat doodgaat.

"Stand you in no stead" vergelijk dat eens met "te stade komen": van pas komen. Zo dicht liggen die talen bij elkaar.
Nog iets aardigs in het Handwoordenboek van Nederlandse Synoniemen, namelijk wat men onder nut verstaat:
"Onder nut verstaat men datgene wat ons genot vermeerdert, wat ons gedienstig is en waaruit wij voordeel kunnen trekkken.

Het zal mijn Calvinistische achtergrond wel zijn, maar 'nut" had ik nog nooit met "genot" verbonden. Eigenaardig eigenlijk, als je er even over nadenkt.

Tot slot:
Het rijmschema van dit sonnet is wat minder gebruikelijk: ABBA CBBC DEF DFE
De "flower" wordt door "air" en "were" omgeven. En tussen "dies" en "arise" zitten wel drie regels.


                                                                                                       terug naar boven


forgetting and millay - 4 maart 2013

In "I shall forget you presently, my dear"   komen we "presently" in de andere betekenis tegen, dan die het woord in de 2e sonnet uit de serie van 4 sonnetten heeft (I think I should have loved you presently).
Hier betekent het "binnenkort" en niet "nu".

Verder vond ik een bijzondere betekenis van het woord "poos": tijd dat een kerkklok onafgebroken wordt geluid voor een overledene. Nooit van gehoord. In dit gedicht betekent het natuurlijk gewoon: een hele tijd.

Ze spreekt zichzelf toe in dit gedicht, door de geliefde in gedachten toe te spreken. Weet wel dat ik je binnenkort vergeten zal zijn. Nog een klein maandje, misschien wat langer, maar dan zal ik je toch echt vergeten zijn. Hoe dan ook.
Dan is er een einde gekomen aan onze relatie en zal ik je langzamerhand vergeten.

Alsmaar komt het woord "vergeten" terug. Als een soort bezwering: het gaat lukken. Maar nu nog niet. Nu wil ik je lieve leugens nog graag geloven en laat ik je tegen beter weten in beloven wat ik het liefste hoor (dat je van me houdt).

En ondanks dat ze weet dat de liefde voorbij is en dat hij haar niet kan geven waar ze naar op zoek is, hoeft dat biologisch gezien niet uit te maken.
Desondanks kunnen ze de liefde bedrijven. Maar lang zal het niet meer duren. Hun samenzijn.

Het rijmschema is, net als in de eerste 3 sonnetten, in deze serie van 4: ABAB CDCD EF EF GG
Dit sonnet is het vierde in een serie van 4 sonnetten uit: A Few Figs from Thistles - 1922.


                                                                                                       terug naar boven


faith and millay - 27 februari 2013

"Oh think not I am faithful to a vow".... dat je 't weet!

Een prachtig sonnet over liefde en trouw. Of in dit geval het trouw zijn aan de liefde.

Trouw aan een belofte zegt haar niets. En denk nou ook maar niet dat ze bij je zou blijven als je niet zo mooi zou zijn. Of haar honger en dorst van welke aard dan ook zou stillen/lessen. Zonder pardon zou je worden ingeruild voor een ander. Ze zou eropuit gaan om een nieuwe prooi te vangen.

En het komt eigenlijk goed uit dat je zo veranderlijk bent als het weer en het met trouw niet zo nauw neemt, want dat geeft haar hét excuus in handen om zelf ook ontrouw te zijn en daarmee trouw te blijven aan zichzelf én aan jou (en je trouweloosheid). 

Het rijmschema is net als het 1e en 2e sonnet in deze serie van 4 sonnetten: ABAB CDCD EF EF GG
Dit sonnet is het derde in een serie van 4 sonnetten uit: A Few Figs from Thistles - 1922.


                                                                                                       terug naar boven


bijna had ik van je gehouden - millay - 18 februari 2013

"I think I should have loved you presently"
Een intrigerende woordkeuze van Edna St. Vincent Millay: 'should have' . Het was beter geweest als ik nu van je gehouden had. 'Presently' wordt afgezet tegen 'in a day or two' in de laatste dichtregel.
'Presently' kan niet alleen 'binnenkort' betekenen, maar ook - en dat is hier het geval - 'at this time', kortom: nu.

Maar juist nu heeft ze besloten hem te dumpen (oneerbiedig gezegd). Net op tijd, zo blijkt later, want was hij langer gebleven of beter gezegd had ze hem langer laten blijven, dan was ze mogelijk zelfs van hem gaan houden.

Twee maal gebruikt ze het werkwoord 'fling' in dit gedicht. Wat staat voor: 'smijten', maar ook voor 'de bons geven'. Heftig.
Net nu ze hem de bons gegeven heeft, denkt ze aan wat ze, als ze dat niet gedaan had, had moeten doen. Ernstig zijn, zij het op haar licht spottende toon, hem haar eerlijke oogopslag gunnen, zijn hand vastgrijpen, en alle dwazigheid aan de kant smijten, die hij juist zo leuk aan haar gevonden had.
Ze had moeten proberen achter zijn facade van geslotenheid en trots zijn ware ik te achterhalen en ze had alles, zelfs haar slechtste kanten, open en bloot moeten tonen aan hem.

Maar wat had ze dan meer voor hem kunnen zijn dan een nare droom als hij nog wat langer was gebleven na de zoveelste nare droom te hebben gehad. 
Zij zag en ziet nog steeds de voordelen van haar beslissing. Nu blijft ze in zijn herinnering een machtsbeluste, strenge vrouw, een koele tante (het beeld dat ze graag van zichzelf overeind houdt) die over een dag of twee van hem zou hebben kunnen gaan houden als hij er nog was geweest.


Het rijmschema is net als het 1e sonnet in deze serie van 4 sonnetten:  ABAB CDCD EF EF GG
Dit sonnet is het tweede in een serie van 4 sonnetten uit: A Few Figs from Thistles -1922.


                                                                                                          terug naar boven


edna over cupido - 10 februari 2013

De pijlen en aanverwante artikelen vliegen je om de oren in dit gedicht. Pijlen van Cupido, welteverstaan.'

Gelijk al in de 1e regel de 'darts': 'Love, though for this you riddle me with darts'. En verderop de 'arrows'.  Dan 'your quiver's fire' wat ik, dankzij mijn goede oude Kramers' Engels woordenboek, nog net op tijd herkende als een pijlenregen waarbij de pijlen uit de pijlkoker (quiver) vlak na elkaar worden afgevuurd.

Een pittig gedicht, waarin Cupido of de god van De Liefde, zo u wilt, wordt uitgedaagd nu eindelijk eens goed te mikken met die pijlen, want dat hij er nog steeds niet in geslaagd is haar van verlangen te doen smelten.

Maar ze ontwijkt de pijlen van de liefde ook, lijkt het, om aan de pijn die er onlosmakelijk mee verbonden is te ontkomen. En vreest, maar tegelijkertijd verlangt ernaar voor het gespot bestraft te worden met een pijl uit de andere schacht (die haar laat haten).

(Cupido had twee soorten pijlen: een scherpe met een gouden punt waarmee hij mensen verliefd kon laten worden, maar ook eentje met een stompe punt in een loden schacht, waarmee hij mensen elkaar liet haten).

Het rijmschema dit keer: ABAB CDCD EF EF GG
Soms heb ik vrouwelijk rijm toegepast, in afwijking van Millay.
Dit sonnet is het eerste in een serie van 4 sonnetten uit: A Few Figs from Thistles -  1922.


                                                                                                         terug naar boven


edna st. vincent millay's travel - 7 februari 2013

Dit gedicht zit vol geluiden en beelden. Het gaat over eenzaam zijn terwijl je in gezelschap bent. Je niet op zijn plaats voelen en liefst weg willen gaan. Maar ook, niet begrijpen waarom je je zo voelt, want je hebt wel degelijk lieve goede vrienden. Het andere, verre lokt. Overdag én ’s nachts.

Ondanks de herrie overdag en ondanks het feit dat er helemaal geen trein voorbij is gekomen, heb je de lokkende stoomfluit gehoord. En ’s nachts als het doodstil is en er geen enkele trein langs is gekomen, zie je in de verte in gedachten de sintels gloeien en hoor je het stomen en gesis. Zó graag zou je er vandoor willen gaan, waarheen dan ook.
Zo zit Millay voor zich uit te mijmeren in dit gedicht, is mijn indruk.Vol verlangen en weemoed.

Gaan we dieper in op het gedicht, dan valt op dat Millay in de 2e regel eigenlijk zegt dat de dag ‘loud’ is en niet zozeer de ‘voices’. Het gaat haar om háár dag en ze ergert zich aan de herrie die haar hele dag verpest, denk ik.
Niet alleen overdag dringen de beelden en geluiden van de trein zich aan haar op, ook 's nachts, als ze wakker ligt. En ondanks die stilte en hoe goed ze ook lag te luisteren, hoorde ze de trein niet. Daarmee maakt ze die stilte en het verlangen nog eens extra wrang.

Hoewel Millay waarschijnlijk met de 'cinders’ in de 2e strofe het had over vonken die tegen de lucht te zien waren, heb ik een ander beeld laten opduiken.
'Cinders' kunnen namelijk ook sintels zijn. (Een woord dat langzaam uitsterft, maar ik ken het nog van onze oude kolenkachel vroeger). En ‘gloren’ betekent letterlijk gloeien (branden zonder warmte te geven). Deze betekenis is minder bekend dan het figuurlijke 'iets zien gloren'.

Tot dergelijke oplossingen word je als vertaler soms gedwongen als je ervoor kiest het metrum van het gedicht zoveel mogelijk aan te houden. Her en der moet er dan toch een concessie gedaan worden op een andere punt. Desondanks denk ik dat de beelden voor zichzelf blijven spreken, ook in het Nederlands.

Qua metrum wordt in dit gedicht jambe her en der afgewisseld met anapest.
Het geeft er een mooie cadans aan. 

                                                                                                              terug naar boven


I being born a woman and distressed: feministisch? - 30 januari 2013

Dit gedicht van Edna St. Vincent Millay vergt nauwkeurige lezing. Wat bedoelt ze toch precies. Het is een nogal zinnelijk verhaal dat ze vertelt en bepaald kritisch. En op een toon die door vrouwen, zeker in die tijd, niet werd aangeslagen.
Er wordt een man in op de korrrel genomen en niet zo'n klein beetje ook.
Gedurfd en vernieuwend. De moeite waard om er wat uitgebreider op in te gaan hier.

De dichter is 'distressed of all the needs and notions of her kind'.  'Needs': behoeften en wensen van de vrouw in zijn algemeenheid. 'Notions' zijn gedachten, ideeën, denkbeelden. Maar, interessant: het staat ook voor klein naaigerei, specifiek voor vrouwen.
Ze kan dus net zo goed 'distressed' zijn van wat vrouwen in haar tijd verondersteld worden te denken en aan behoeften te hebben, als dat ze beroerd kan worden van waar de meeste vrouwen in die tijd mee bezig waren. Maar ze zou ook nog kunnen doelen op onuitgesproken behoeften en ideeën die niet aan bod kwamen.

Vervolgens wordt in regel 3, 4 en 5 verteld dat ze alleen al doordat hij in haar buurt is (propinquity) of/en gelijkenis met haar vertoont hem mooi/aantrekkelijk moet vinden en aandrang moet voelen om met hem naar bed te gaan. Wat dan nog tamelijk onvriendelijk wordt omschreven als 'bear your body's weight upon my breast'. Kennelijk doelend op een niet zo geïnspireerde samenkomst.

Maar niet getreurd, in regel 6, 7 en 8 zorgt de 'fume of life' (damp luidt de letterlijke vertaling, maar het lijkt me meer de 'levenskracht' te zijn geweest') er van nature voor dat het hart sneller gaat kloppen en de geest het niet zo nauw meer neemt. 'Clarify the pulse and cloud the mind'... wat een mooie uitdrukking. De geest wordt vertroebeld, beneveld.
Met 'de geest versmacht' als vertaling wordt er nog een schepje bovenop gedaan eigenlijk. Dit suggereert namelijk ook dat het de geest ontbreekt aan benodigde essentiële grondstoffen. Kortom: op geesteljk niveau kon hij sowieso niet aan haar tippen. Letterlijk is versmachten: omkomen door gebrek aan hetgeen men nodig heeft. 
Of de dichter dit impliciet ook bedoelde te zeggen is de vraag. Mogelijk ging het er alleen om te laten zien dat ze er met haar hoofd niet meer zo bij was.
Helaas is ze nog steeds 'bezeten' als hij er vandoor gaat.


Desalniettemin wordt de man in de volgende regels gerustgesteld c.q. hij moet er niet teveel achter zoeken.  Ach, het was slechts haar warmbloedigheid (hartstochtelijke natuur) die met haar op de loop ging en waardoor ze even haar verstand verloor. Ophield met nadenken.
Het 'with love' is hier behoorlijk spottend bedoeld, denk ik. Ze maakt ook nog excuses voor haar 'scorn' (minachting, hoon) tegenover hem. Maar ze wil hem best nog eens ontmoeten, als hij maar niet denkt dat het genot (wat eigenljk al een te groot woord is voor wat er is gebeurd) aanleiding is om de volgende keer met elkaar te gaan praten, in gesprek te gaan.

Een straffe madam, zoals ik al eerder zei, die Edna St. Vincent Millay. Handschoenen aan!

Vergeet ik bijna nog te vermelden dat in dit sonnet het strakke rijmschema: ABBA ABBA CD CD CD gehanteerd wordt. Gezien het belang dat Edna St. Vincent Millay zelf hechtte aan het handhaven van de vorm in een vertaling houden we ons er strikt aan. 


                                                                                                           
 
terug naar boven


departure - millay - 25 januari 2013

Voor iemand die graag het metrum van het origineel volgt is het vertalen van dit gedicht van Edna St. Vincent Millay een hele klus. Ook al omdat zij niet steeds hetzelfde metrum volgt.

Naast de jambe in de eerste twee strofen komt in de 3e strofe de anapest om de hoek kijken. En verderop worden beide afgewisseld. Om het goed en in cadans in het Nederlands te lezen zal een tweede lezing denkelijk nodig zijn. Maar dat loont de moeite.

'With never the rut of a road inside' : een 'rut' is een wagenspoor. Je bent al van de verharde wegen af geraakt en nu ben je zelfs terecht gekomen waar een span paarden de wagen niet meer vooruit krijgt. Geen sporen te bekennen. Zo wordt het 'het spoor van een span' .
In de volgende strofe heb ik geprobeerd iets soortgelijks met klank na te bootsen.

Opstandigheid lijkt me het thema. Stille opstandigheid. Opgekropt. De herhaling van in jezelf zitten te praten, steeds maar weer. Je proberen voor te stellen hoe het zou zijn als je hier weg kon gaan.
Om dan uit je dagdromerij teruggehaald te worden door die stem en het fluiten van de ketel.

                                                                                                             terug naar boven


time does not bring relief; you all have lied - 20 januari 2013

Een aanklacht van Edna St. Vincent Millay: iedereen heeft gelogen, er is niets van waar dat tijd alle wonden heelt.
Is haar geliefde overleden, er vandoor? Het maakt eigenlijk niet uit, want hij is overal. En dat is juist zo pijnlijk.

Alomtegenwoordig had ik eerst, maar dat is té overal. En meestal gezegd van God, aldus de Dikke Van Dale. En dat is nou ook weer overdreven. Bovendien is nu juist de crux dat de dichter meent soms nog een enkel plekje te kunnen vinden waar zijn aanwezigheid níet voelbaar is.
Maar dat blijkt dan uiteindelijk flink tegen te vallen, of mee. Net hoe je het bekijkt.

Allesoverheersend is deze geliefde wel, in allerlei situaties, en sowieso in het hart van de dichter. Oude sneeuwlagen smelten, vermolmd gebladerte verpulvert, maar dat gevoel, die liefde wil maar niet minder worden. Hoe verbitterd die op het laatst ook was.

Weer een schitterend sonnet dus van Millay. Dit keer met het rijmschema: ABBA ABBA CDE ECD.
Het effect is wel dat de laatste regel erg ver van zijn kompaan komt te staan waardoor het rijm een beetje uit de lucht komt vallen.

Grappig: ik vond in een blog een vertaling van Herman de Coninck van het gedicht "When I too long have looked upon your face" en de blogger noemt Millay daar : een straffe madam. Kijk, dat doen wij de Belgen nou niet na. Schitterende uitdrukking! En zeer toepasselijk.
Ook leuk om De Coninck's vertaling naast de mijne te zetten.


                                                                                                            terug naar boven


het paradijs en een herberg - 14 januari 2013

Door Geert Nijland, van wie een aantal Dickinson vertalingen in de Emily Dickinson Lexicon zijn opgenomen, en die een overzicht bijhoudt van Nederlandse, Duitse en Scandinavische vertalingen van ED, werd mijn aandacht gericht op het gedicht "What is Paradise" van Emily Dickinson.

Een intrigerend geval, dat gedicht. Het duurde even voordat het mij duidelijk werd wat Emily bedoeld kan hebben.Ik denk dat ze zogenaamde waarheden die om haar heen werden gedebiteerd over hoe de hemel eruit zou zien aan de kaak wilde stellen. Hoe kon men daar zo zeker van zijn? Zij gelooft er niet in en hoopt uiteindelijk nog wel dat ze er minder eenzaam zal zijn dan ze in Amherst is.

Tegelijkertijd was ik bezig met een gedicht van Millay:"I'll keep a little tavern".
In dit gedicht gaat het over 'grey-eyed' people. Grijsogig leek me daar een mooie vertaling voor, maar ik kom vanalles tegen, maar niet grijsogig, blauwogig, of groenogig. Wel eenogig, grootogig, zelfs spleetogig, maar niets waarin de kleur van de ogen terugkomt. Opvallend.

Nu wilde het ritmisch toch al niet passen, dus het moest sowieso aan de kant geschoven worden, maar toch. Laten we het houden op het volk met grijze ogen. Waarin de wijsheid verborgen ligt?


                                                                                                              terug naar boven


loving you less than life, a little less: millay - 5 januari 2013

Een en al vertwijfeling, dit gedicht. In prachtige beelden neergezet. Lees en huiver.

In plaats van "ABAB CDCD" heb ik als rijmschema: "ABBA CDDC" moeten hanteren om een niet al te afwijkende betekenis te krijgen, vervolgd door:  EF EF GG.

'Loving you less than life, a little less' is nauwelijks goed in het Nederlands weer te geven. In 'Meer nog hou ik van leven dan van jou' komt 'a little less' niet tot uitdrukking, maar er zit een soort extra suggestie in, namelijk dat dat houden van die geliefde levensgevaarlijk zou kunnen zijn. Dat compenseert het gemis van 'a little less'.....


                                                                                                              terug naar boven 

het jaar gelukkig beginnen met millay: when I too long have looked upon your face - 1 januari 2013

Weer zo'n schitterend sonnet van Millay. Dit keer ziet het rijmschema er als volgt uit: ABAB CDCD EF EF GG.  

In dit gedicht gaat het over een onverdraaglijke lichtheid. Niet van het bestaan dit keer, maar van een gezicht dat zo mooi is dat je er niet te lang naar kunt kijken.

Millay heeft het over een 'brightness unobscured'. Onomfloerst lijkt me daar wel een mooi synoniem voor. De bijzondere glans van het gezicht wordt benadrukt. 'Terrible beauty'.
Maar die is eigenlijk onverdraaglijk, al is het te moeten stellen zónder dat gezicht ook haast niet te doen, gezien de 'impenetrable gloom' die het gevolg is.


                                                                                                            terug naar boven 

only until this cigarette is ended: more millay - 11 december 2012

Millay is sowieso niet makkelijk te vertalen, maar als je met een rijmschema als ABBA ABBA CE CE CE van doen krijgt, wordt het helemaal lastig.

Tot ik bedacht dat het misschien beter was dicht bij huis te blijven. Is 'extended' niet gewoon verlengen of lengen en 'blended' niet gewoon vermengen? Kortom: het Nederlands zou hier als het Engels kunnen klinken.
Niet dat je er dan bént, maar toch.

De kracht van Millay is, vind ik, dat zij zo'n treffend beeld weet te schetsen. Eerst zie je het nog niet, maar als je doorleest, komt het naar voren. En als je denkt te snappen waar ze heen wil, geeft ze net nog een laatste draai aan het gedicht.

Bij dat van het ene been op het andere gezet worden past 'het verzengd zijn van de droom met zijn beeltenis' ook mooi. Als iets ergens van verzengd is, kan dat negatief, maar ook positief zijn. De lezer mag dat hier uitmaken.
Duidelijk is wel dat het intens is en alom aanwezig.

En dan de laatste twee regels: 'But in your day this moment is the sun / Upon a hill, after the sun has set'
Aan het eind van de dag als de zon nog net het topje van de heuvel beschijnt. Wie is hier de zon, is de vraag?
Ik denk degene om wie de dichter treurt en niet de dichter zelf. Maar zéker, ben ik er niet van. Wie tot een andere conclusie komt leze 'jou' als één na laatste woord in plaats van 'mij'.

Overigens..... op You Tube wordt dit gedicht prachtig gedeclameerd door Tyne Daly. Wie denkt: wie is dát nou weer, moet denken aan de politieserie "Cagney & Lacey". Zij was Cagney, nou ja, of Lacey, daar wil ik vanaf zijn.


 
                                                                                                        terug naar boven 

ashes of life: één en al ritme - 8 december 2012

'Love has gone and left me': de belangrijkste regel in dit gedicht waar elke strofe mee begint. 'Liefde is verdwenen' is ritmisch in orde, maar dekt de lading toch niet voldoende. 'Door m'n lief verlaten' waarbij nadrukkelijk niet mijn, maar m'n gebruikt moet worden, omdat dat mooier klinkt.

In de 2e regel moet 'and' gestolen worden van het tweede gedeelte om 'slapen' te kunnen gebruiken in het eerste gedeelte van de regel.

In de 3e regel is van belang de accenten in 'the slow hours strike' terug te laten komen. Met 'en luister naar de tijd' lukt dat niet, dan loopt het ritme, de cadans gewoon door en dat is niet de bedoeling.
Bij de woorden 'dan tikt de tijd' word je wel gedwongen de cadans te verbreken.

'And to-morrow, and to-morrow, and to-morrow, and to-morrow' ....
'En de dagen, en de dagen, en de dagen, en de dagen'
Iets gecombineerd met het eerder genoemde knagen van de muis misschien?
Of:
'Morgen eender, morgen eender, morgen eender, morgen eender'
Maar dan struikel je toch een beetje over je eigen woorden.
Dus werd het:
'Alles eender, alles eender, alles eender, alles eender'..... veel soepeler.


 
 
                                                                                               terug naar boven 

wat een heerlijk sinterklaascadeau: if I should learn in some quite casual way: millay op d'r mooist - 5 december 2012

Meesterlijk, dit gedicht van Edna St. Vincent Millay!

Een krankzinnig verhaal dat je toch zó voor je ziet. Spannend ook. En heel precies.
Het leven en het lot.


 
                                                                                               terug naar boven 

the heart once broken: millay - 3 december 2012

Een dramatisch begin: weet dat als je hart eenmaal gebroken is het nooit volwaardig hart meer kan zijn. The broken heart is a bankrupt heart. Het kan niet meer doen en zijn waarvoor het is geschapen.

Een mooi sonnet met het volgende rijmschema: ABAB CDCD EFEF GG

Regel 3 en 4 zijn het lastigst om te vertalen:'All that is signed or chartered heretofore/Is cancelled now, the bankrupt heart is free'.
Toen ik nog meende dat 'het hart dat brak, heeft hart te zijn verleerd' ook een optie was, kwam ik uit op:
'Wat was getekend en geparafeerd/Is doorgehaald, failliet en onverricht'.
Maar ach, dat arme hart bleek er nog erger aan toe te zijn.

Er werd te veel gevergd van het hart en opeens bleek het gebroken te zijn. Heel zachtjes. Het is er nog wel en alles gaat zoals gebruikelijk verder, maar méér dan ook niet.


 
                                                                                               terug naar boven 

I know I am but summer to your heart: millay - 26 november 2012

Zij vergelijkt zichzelf met de zomer, want zo ziet hij haar nu eenmaal. Daar valt niets aan te doen, zoveel is duidelijk. En ze ziet ook de verschillen met die anderen wel. Zo is zij niet.

En als de zomer voorbij is, gaat zij er ook vandoor om te voorkomen dat hij het jaar daarop zijn zomer elders zou gaan doorbrengen. Dat is het laatste wat er gebeuren mag: "When I come back to you, as summer comes". Zij zal altijd zijn zomer blijven.

                                                                                                 terug naar boven 

I know a hundred ways to die: grappig gedichtje al zou je dat aan de titel niet zeggen - 21 november 2012

Dit grappige gedichtje doet de hersenen kraken als je tenminste net als Edna St. Vincent Millay in de 1e strofe de klankherhaling in "die", "try one" en "by one" wilt laten terugkomen in het Nederlands.

Ook de verschillende genoemde manieren blijven overeind, maar helemaal dezelfde inhoud was te lastig.

Varianten, ook wel aardig:

Ik weet ook nog wel gif te staan
Gecombineerd met pillen
Zou 't snel gaan, maar wel zonde zijn
Van al het gifverspillen

OF

Ik weet ook nog wel gif te staan
Benieuwd hoe dat zou smaken
Maar Ma sopt er de gootsteen mee
Die eer verstopt zou raken


 
                                                                                               terug naar boven 

alms van edna st. vincent millay: prachtig - 18 november 2012

Het waait misschien wel over. Als ik nou maar gewoon doorga met waar ik mee bezig ben, komt het wel weer goed. Immers, mijn hart is net nog zoals toen.

Dat zich herhaaldelijk toespreken, ter geruststelling, zit zo mooi in dit gedicht verwerkt. "But it is winter with your love", tot drie maal toe.
En dát er hoop is, wordt duidelijk uit het feit dat de dichter weet wanneer het  - weer - winter wordt. Het is vaker gebeurd. Het is een kwestie van volhouden, de winter zien te doorstaan.

 
                                                                                               terug naar boven 

love is not all: another st. vincent millay - 13 november 2012

'I might be driven to sell your love for peace' .... wat een mooie woorden.

Weer een prachtig gedicht van Edna St. Vincent Millay. Daar is geen toelichting bij nodig. Het spreekt voor zich.

 
                                                                                               terug naar boven 

god's world: een mooie lofzang op de herfst - 12 november 2012

Dit gedicht van Edna St. Vincent Millay is een lofzang op de herfst. ZIjn stormen, zijn grijze luchten, de kracht van de wind. Het is haast te veel om aan te zien.

 
                                                                                               terug naar boven 

auden: another time - 8 november 2012

'It is today in which we live'. En daar mogen gerust een aantal uitroeptekens achter gezet worden, aldus Auden in dit gedicht. Leven in het nu zouden we tegenwoordig zeggen.

Laat het verleden rusten. Pas je aan als andere tijden zijn aangebroken. Of leg je erbij neer dat andere tijden voor anderen bestemd zijn....  
'Another time has other lives to live'.

                                                                                     
                                                                                                
 
terug naar boven 

what lips my lips have kisses, and where, and why - edna st. vincent millay (1892 - 1950) - 30 oktober 2012

Alleen al de titel van dit gedicht is veelbelovend. Edna St. Vincent Millay: interessante dichter. Ga ik meer van vertalen. Nog meer dan Emily Dickinson gericht op het gebruik van huis-, tuin- en keukentaal en dat is dan weer een aardige opdracht om dat ook in het Nederlands zo te doen.

Waarom mijn lippen lippen kusten.... en meer van dit soort zinnen lopen over naar de volgende regel. Minder geslaagd vind ik dat, maar toch. Het zet je soms op het verkeerde been.

Het gedicht heeft als rijmschema:  ABBA ABBA CDE DCE


                                                                                                      terug naar boven 

nog 2 gedichten van emily dickinson: a little madness in the spring + death sets a thing significant - 20 oktober 2012

Een kort gedichtje over de natuur in de lente en eentje over dingen die ons doen herinneren.

Het gedicht over de lente lijkt te willen zeggen dat niemand het ooit in zijn hoofd moet halen ook maar een ogenblik te denken dat zoiets moois door mensenhanden gemaakt zou kunnen worden. Of dat het alleen van hem zou zijn. Van de natuur mag iedereen genieten.

En het tweede gedicht verhaalt over dingen die aan betekenis winnen als ze je doen herinneren aan degene die er niet meer is. Dat kunnen kleine dingen zijn, als streepjes in een boek of krabbels in de kantlijn. Of zelfgemaakte poppen, of mooie tekeningen.

In de 4e strofe gaat het over de potloodstreepjes die een vriend in een boek heeft aangebracht. Gekrast, ('notched') ingekerft staat er eigenlijk. In de 5e strofe komt dat op een andere manier weer terug. Daar heeft Emily Dickinson het over 'etchings', markeringen, dat
wat gegrift staat.


                                                                                                terug naar boven 

he touched me, so I live to know - 18 oktober 2012

Eindelijk heeft ze hem in levende lijve ontmoet. Dat ze dit mocht meemaken. Ongelofelijk. Haar hele leven staat op zijn kop.

Van alle tijden zijn deze emoties. Dit gedicht van Emily Dickinson doet me direct denken aan "Dat ik dit meemaken mag". (Ik denk nogal eens in liedjes).
Die ene dag zal ze nooit van d'r leven meer vergeten ("What a difference a day made"). Alles ondersteboven dus.

Naarmate het gedicht vordert wordt het steeds onbegrijpelijker. Maar op de een of andere manier weet Dickinson toch een bijzondere sfeer vol spanning te creëren. Kom daar nog maar eens om tegenwoordig. 
Een bijzonder gedicht.


                                                                                                      terug naar boven 

doubt me! my dim companion! - hoe durf je! - 15 oktober 2012

Dat jij het waagt aan mij te twijfelen, terwijl God al met minder tevreden is.
Deze accentverschuiving naar "jij en God" die een sterkere koppeling van de tweede regel aan de eerste bewerkstelligt was nodig om de eerste regel nog redelijk (ritmisch) vertaald te krijgen. De verre gezel is een - gewaagd - grapje. Hoewel de 'companion" wel degelijk ver van haar (Emily Dickinson) af was, denkelijk.

Alles heeft ze hem gegeven en mocht ze nog iets vergeten zijn, dan hoeft hij het maar te zeggen en ze geeft hem dat óók nog voor altijd mee, en niet zomaar, maar met het allerlaatste plezier dat nog in haar is (She'd be delighted). 
Hoe kan hij dan nog twijfelen?

Hij moet haar maar door een zeef halen om bevestigd te krijgen dat ze werkelijk alles heeft gegeven. Dat er niets meer te vinden is. Zijn twijfel zal dan langzaam wegebben als een wandkleed dat langzaam weg smeult door het vuur.

Wat overblijft is de sneeuw...... haar onschuld, haar poëzie, creativiteit? Wie zal het zeggen. En ook dát zal hem ten deel vallen.
Zelfs als hij vit op haar.


                                                                                                      terug naar boven 

I dreaded that first robin so: laat het géén lente worden alsjeblieft - 11 oktober 2012

Onverdragelijk zou het zijn als het nu lente zou worden. De dingen waar je anders zo vrolijk van wordt, staan in te scherp contrast met hoe je je nu voelt.
Laat ze alsjeblieft wegblijven.

En is hun komst onafwendbaar, dan zou je je het liefst in het hoge gras verstoppen. Wat zouden ze je te vertellen kunnen hebben?
Hun uitbundigheid doet pijn aan je oren.


                                                                                                       terug naar boven 

how happy is the little stone - 26 september 2012

Je ziet het steentje voor je. Het rolt een beetje over straat. Hoeft zich niet druk te maken over carrière of urgente kwesties die zich voordoen.

Het heeft een bruin jasje aangemeten gekregen in de lange loop der tijden. Een 'coat of elemental brown' zegt Emily Dickinson. Een jas of een laagje van puur bruin. Niet direct een kleur die je met de zon of glanzen associeert. Desondanks lukt het het steentje om te schitteren. In zijn eentje of tussen anderen. Dat bepaalt hij eigenzinnig zelf.

Hij doet wat er van hem verlangd wordt. Wat zijn opdracht is. Haast terloops alsof het de gewoonste zaak van de wereld is.

Zou ze het over zichzelf hebben in dit gedicht? Ik denk het wel. Ik denk dat ze zichzelf met dat steentje vergelijkt en net als het steentje eigenlijk geen keus heeft, maar móet doen wat haar nu eenmaal is opgedragen, van nature gegeven is.
Ook de eenvoud van de kleine steen zou overeen kunnen komen met hoe ze zichzelf zag. Onopvallend bruin, maar glanzend op geheel eigen wijze. Happy.

                                                                                                     
 
terug naar boven 

I should not dare to leave my friend: een beroemde van emily dickinson - 24 septeber 2012

Zoals zo vaak levert de zoektocht naar mooie rijmwoorden nieuwe inzichten op. In dit geval kwam ik via 'iemand noden' erachter dat 'een noder' een begrafenisbidder is. Is dat niet toepasselijk?!

De herhaling die ik ook in de vertaling heb getracht zoveel mogelijk terug te laten komen laat de verontrusting die uit het gedicht spreekt goed naar voren komen. In geen geval zal ze haar vriend verlaten. 


In plaats van de nachtelijke kou waarmee het gedicht eindigt, zou 'na middernachtelijke kou' ook prachtig klinken .....

                                                                                                       
terug naar boven 

they shut me up in prose: in proza vastgezet - 12 september 2012

Proza zou in dit gedicht van Emily Dickinson voor van alles kunnen staan, maar het zou evenzogoed letterlijk om proza kunnen gaan. Niet voor niks is er van haar poëzie nauwelijks iets gepubliceerd tijdens haar leven.

Gelukkig liet ze zich niet tegenhouden. Door degenen die vonden dat ze zich tot proza diende te beperken, zou je hierachteraan kunnen denken.
Zij hoefde alleen maar over wilskracht te beschikken om aan haar -  vermeende - gevangenschap te ontsnappen. Meer vroeg het niet van haar.
Aldus geschiedde.
       
               
                                                                                                        terug naar boven 

the heart asks pleasure first - 25 augustus 2012

De vrijheid dood te gaan. Onlangs overleed de Brit Tony Nicklinson nadat hem euthanasie was verboden en dat deed me aan dit gedicht van Emily Dickinson denken.
Volgens haar is die vrijheid om dood te gaan afhankelijk van de wil van de inquisiteur.

                                                                                                       terug naar boven 

the skies can't keep their secret: weer eens een emily dickinson gedicht - 20 augustus 2012

Commentaren lezen op gedichten van Emily Dickinson is bijna net zo interessant als het vertalen zelf. Zo ontdekte ik vandaag een blog dat volledig aan Emily Dickinson's gedichten is gewijd. Tot op heden door Google verborgen gehouden op de één of andere manier.

Het blog is getiteld: "The prowling Bee: a blog for all the poems of Emily Dickinson" en Susan Kornfeld is de schrijver van het blog.
Neem er vooral eens een kijkje!

Bij "The skies can't keep their secret" intrigeerden mij vooral die saffieren heren. Het lijkt toch voor de hemelsblauwe lucht te staan. Apart.


                                                                                                           terug naar boven 

sam cooke : "bring it on home to me": wat een heerlijk oud nummer - 17 augustus 2012

Uit 1962 is "Bring it on home to me". Jaren later op gedanst natuurlijk.
Dit keer eens geprobeerd om een Nederlandse tekst te maken waarbij zoveel mogelijk dezelfde klanken worden aangehouden als er in de Engelse versie van de songtekst voorkomen. Je komt toch een aardig eind.  En na het een paar keer zo gezongen te hebben, blijft het ook hangen.
"Mis je gewoon m'n lief"
   
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             terug naar boven 

porque te vas, uit de film cría cuervos - 9 augustus 2012

De film 'Cría cuervos' was onlangs op TV te zien. Het liedje 'Porque te vas' wat in die film gedraaid wordt - op een oude grammafoon - blijft maar in je hoofd zitten als je het eenmaal gehoord hebt.
'Omdat je gaat' is de letterlijke vertaling van 'porque te vas', maar dat vind ik niet zo mooi klinken. Als maar duidelijk wordt uit de vertaling dat er iemand is weggegaan. Dat ljkt me meer dan voldoende. Daarom wat (klank-)varianten verzonnen.       


                                                                                                             terug naar boven 

nog 2 gedichten uit: a shropshire lad, namelijk 18 en 26 (XVIII en XXVI) - 2 augustus 2012

Hoe lang duurt een verliefdheid, zo gemiddeld? Voordat het overgaat in liefde of de hele liefde overgaat.
Weken? Maanden? Wanner vervallen we weer in ons oude gedrag?
Dat vroeg ik me af toen ik dit kleine gedicht aan het vertalen was.

Van een iets somberder aard is 'Along the field as we came by'.
Relativerend zou je het ook kunnen noemen. Loop je niet met de ene lief, dan toch zeker met een andere. Maar zó is het gedicht denk ik niet bedoeld.
Het gaat over de cyclus van het leven.
         
                
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              
terug naar boven 

when I was one and twenty - 30 juli 2012

Jammer dat wij al eenentwintig en tweeëntwintig zeggen. Daardoor gaat er natuurlijk veel aardigheid van het gedicht verloren. 

Voor 'No use to talk to me' leek me: 'Weet jij nog wat ie zei?'eerst ook nog wel kunnen, maar dan kom je opeens met een 3e persoon op de proppen. Maar niet doen dus.  
Het is immers al lastig genoeg iets passend te vinden op 'twintig'.


              
                                                                                                 terug naar boven 

na de vakantie: housman en zijn shropshire lad - 29 juli 2012

'When I was one and twenty' is waarschijnlijk nog bekender als gedicht van A.E. Housman dan 'Loveliest of trees, the cherry now' (A Shropshire Lad II), maar de kersenboom kreeg me het eerst te pakken.

'A score' komt twee maal voor in het gedicht. Een twintigtal blijkt dat te zijn. 'Threescore years and ten' staat dus voor 70. Zelfs als je daar weer 20 vanaf  zou halen, dan nog zou je nog maar zo'n 50 jaar over hebben om te genieten van alles wat er bloeit. Geen tijd meer verliezen dus!      

        
                                                                                                     terug naar boven 

exultation! - 21 juni 2012

Volgens sommige commentatoren zou het gedicht 'Exultation is the going' van Emily Dickinon ook alweer over de dood gaan. Dit omdat ze het over 'soul' heeft en over 'deep eternity'.
Het zou kunnen hoor, maar ik denk dat het gewoon over de zee gaat. Alsof de zee niet al indrukwekkend genoeg is van zichzelf! Vooral als een 'inland soul' een keer op zee komt.

De zee is overweldigend voor iemand die uit de bergen komt. Zo'n 'inland soul' (ik maakte er eerst een 'landrot' van, maar dat is toch niet helemaal wat ze bedoelt te zeggen) is diep onder de indruk als hij, na huizen en de kaap gepasseerd te hebben, uiteindelijk op open zee komt en daar haar immensiteit ervaart. 'Deep eternity' noemt Emily Dickinson dat. Voor mij staat zee meer voor oneindigheid, oneindige watervlakten....

En de zeeman kan niet bevatten dat iemand die tussen de bergen is opgegroeid zó onder de indruk is als hij '1 league' op zee gevaren heeft. Voor hem is het immers alledaagse kost.

Ik vroeg me af wat 1 league is. Dat blijkt een lengtemaat te zijn. Vroeger: van één uur lopen van een paard of een man - wat toch nog wel wat uitmaakt, zou je denken -.  Op land is 1 league 3 mijl, wat staat voor 4,8 km; op zee is 1 league 3 zeemijl, wat staat voor 5,6 km.
Toen vroeg ik me af of je op afstand van 1 league het land nog zou kunnen zien, en wat blijkt: de afstand tot de horizon is 4,7 km. Dus ongeveer gelijk aan een league.
De vraag is of dit woord om die reden gekozen is door Emily Dickinson? Wie zal het zeggen?
Gezien de 'divine intoxication' waar ze het over heeft, zou het mij niet verbazen als het ook verwijst naar het bijzondere gevoel dat je krijgt als je helemaal geen land meer kunt zien en alleen nog zee, zee en overal zee. Ik gok het erop

Vergeet ik nog bijna te vermelden dat dit keer het gedicht geen jambe, maar trochee als versvoet heeft.


                                                                                                             terug naar boven 

toch weer emily dickinson: there is a pain so utter (een pijn die op je uit is) - 19 juni 2012

Een alomvattende pijn die heel je wezen opslokt. Daar gaat dit gedicht over.
En gelukkig zorgt de trance waarin de pijn je terecht brengt ervoor dat je je niet meer alles even goed kunt herinneren. Anders zou je eraan onderdoor (zijn ge-) gaan.
Het geheugen kan doen alsof de diepten er niet zijn, als in een trance. Zoals je ook kunt hebben als je bijna flauwvalt, alles wordt waziger en onwerkelijker. Zonder dat zou je de werkelijkheid niet aankunnen.
There is a pain so utter.          

                           
                                                                             terug naar boven 

guilty: pracht van een duet gezongen door barbra streisand en barry gibb - 14 juni 2012

Onlangs stond er in de NRC een verhaal over liefdesliedjes.
Filosoof Jan Drost schreef dat liefesliedjes lang niet altijd over de liefde gaan en vroeg de lezers hem voorbeelden van liedjes aan te reiken die ons wat leren over liefhebben.

Op zo'n liefdesliedjeslijst mag "Wonderful tonight" van Eric Clapton natuurlijk niet ontbreken, maar zeker ook niet het prachtige duet "Tonight" dat Tina Turner met David Bowie zingt en dus ook niet "Guilty" dat Barbra Streisand en Barry Gibb samen zingen.

Vergeet vooral niet beide duetten eens op You Tube te bekijken/beluisteren!
Aan "Guilty" moest ik trouwens weer denken toen Robin Gibb onlangs overleed. En ik dacht het gelijk ook maar eens te vertalen. Bij deze dan.

                                                                                                           terug naar boven 

the road not taken - robert frost - 7 juni 2012

Vergeleken bij 'A considerable speck' is dit gedicht van Robert Frost bepaald diepzinniger.
Mooi zoals hij omschrijft hoe we met kiezen omgaan. In deze tijd waarin er meer en meer te kiezen valt is het hoopgevend dat elke weg uniek is in zijn soort.

Het rijmschema dat Frost hier gebruikt is: ABAAB  hetgeen in dit geval ook de vertaler doet zuchten.....
Het woud in de 1e regel dat in het Engels 'geel' is, is 'goudgeel' geworden, met dank aan Geert Nijland, eveneens Emily Dickinson vertaler
.

 
                                                                                                         terug naar boven 

robert frost voor de broodnodige afwisseling - 6 juni 2012

Een grappig verhaaltje, wellicht meer dan dat? Kijkend naar de laatste regels, zeker wel! 'No one can know how glad I am to find, on any sheet the least display of mind'......... Die zit.

Frost hanteert ook een wonderlijk rijmschema dat ronduit lastig te volgen is, maar desondanks is het leuk een poging te wagen.
Het rijmschema luidt:
A  A  B  B  C  C  D  A  D  E  E  F  G  F  G   (15 regels)
H  H  F  I  J  H  I  J  K  L  I  K  L  I  (14 regels)
M  M  N  N  (4 slotregels)

Het vraagt om enig sjoemelen met de betekenis om het schema precies te kunnen volgen.


 
                                                                                                         terug naar boven 

the brain is wider than the sky: wat het brein of intellect vermag - 10 mei 2012

Wat ons brein of intellect zoal vermag, daar gaat dit gedicht van Emily Dickinson over. Onze geest, onze verbeelding zou je ook kunnen zeggen.
We kunnen ons de lucht, het heelal voorstellen, de diepste zeeën en ons dan ook nog een beeld van onszelf vormen.
In die zin houden we dezelfde maat aan als God doet, stelt de dichter. Een gewaagde uitspraak in die tijd waarin God de God was die zijns gelijke niet kende.
Het beetje verschil dat er zou kunnen zijn is dat tussen lettergreep en klank of geluid.


                                                                                                               terug naar boven 

if what we could.......... -  8 mei 2012

Als zouden vaker zullen werd of zo.
Prachtige verhalen over wat er allemaal wel niet zou kunnen gebeuren of wat we allemaal wel niet zouden kunnen gaan doen, maar daar blijft het vaak bij. Van vertellen over wat we nou echt gedaan hebben komt het vaak niet. Dan staan we met een mond vol tanden.


                                                                                                          terug naar boven 

this consciousness that is aware - emily dickinson - 5 mei 2012

Datzelfde bewustzijn dat de buren en de zon waarneemt en in zich opneemt zal zich ooit ook bewust zijn van de dood en de oversteek moeten wagen.
Een indrukwekkende ervaring "between": tussen twee werelden zijn. Waar net nog leven is. Een belevenis waarvoor wij ons gesteld zien. Het valt met niets te vergelijken, het is zo bijzonder dat het aan zichzelf genoeg heeft, op zichzelf staat. Niemand kan er precies achter komen wat het is, ook al zijn de kenmerken bekend.
De ziel is aan zichzelf overgeleverd.

                                                                                                              terug naar boven 

the wind begun to rock the grass - 26 april 2012

Een zwaar onweer op komst. 'Something likely to cause injury or damage', dat moet je onder 'menace' verstaan. Luister naar de klank van 'menace' en 'threaten'. Mooi. Vervaarlijk leek het me. Bedreigend.

In de 2e strofe laat de boom de bladeren niet vallen, maar zoekt het blad zelf  elders onderdak voor de storm. Actief, niet lijdzaam.
Alles en iedereen is in rep en roer. Zelfs het stof op de weg zorgt dat het wegkomt.

'The thunder hurried slow': act quickly but not so quickly that you make careless mistakes. Dus een zorgvuldige versnelling. Op stoom komen.
In de 4e strofe vallen de 'birds', de 'bars' en de 'barns' op. Helaas geen Nederlands equivalent gevonden. Een aantal v'n ter compensatie.
Wolkbreuk in de 5e strofe is eigenlijk een letterlijke vertaling van 'the waters wrecked the sky'. 
Met huis en have loopt het nog redelijk goed af, maar een boom wordt in vieren gespleten.

                                                                                                              terug naar boven 

remorse is memory awake - 19 april 2012

Je moet weer terugdenken aan dat vreselijke moment en je hebt berouw van wat je toen gedaan hebt. Het gevoel van berouw komt op zodra je je het weer herinnert. En aan dat gevoel valt dan niet meer te ontkomen. Het staat, als bezoek, voor de deur en er lopen er nog een paar in de tuin om door het raam te kijken of je er bent.

Je probeert het ook zo gauw mogelijk weer weg te stoppen. Maar je wordt als het ware gedwongen er eerst goed naar te kijken - wat heb je ook al weer gedaan -, het wordt voor je uitgespeld en daarna gerelativeerd zodat je het snel weer opzij kunt schuiven.

Maar je komt er niet vanaf uiteindelijk. Het blijft je achtervolgen en dat maakt het gevoel van berouw bijna net zo erg als de hel.


                                                                                                             terug naar boven 

emily dickinson's you said that I was great one day + the morns are meeker than they were + too scant twas to die for you - 9 april 2012

You said that I was great one day.
Niet direct het mooiste gedicht van Dickinson, maar dat ligt niet aan de eerste strofe. Die kan op zichzelf staan.
Vervolgens komt er, oneerbiedig gezegd, een beestenboel binnen zetten die het vertalen bemoeilijkt. 'Wren'en 'winterkoninkje' scheelt nogal tenslotte. Dan is het zaak achter wat er bedoeld kan zijn te komen.
De eerste en de laatste strofe zorgen voor verbondenheid met het 'please thee'en het 'suit thee' dat herhaald wordt. Zo ook in het Nederlands.

The morns are meeker than they were.
Ootmoediger ochtenden of zachtmoediger morgenstond? Het laatste.
Je ziet het tafereel voor je. Kleurig als de herfst. Het verleidt de dichter er zelfs toe om zich ook te sieren met iets moois, een brochespeld of een haarspeld, wat zal het zijn geweest?  Om niet uit de toon te vallen.

Too scanty twas to die for you.
Lijden aan de liefde, zo erg dat het op sterven lijkt. Van de geliefde afscheid te hebben moeten nemen valt daarmee te vergelijken. Dat is al doorgemaakt. Maar dat is niets vergeleken bij het dóór te moeten leven terwijl die ander elders is, onbereikbaar. Want dat leven duurt maar voort, zo ook de onrust.  


                                                                                              terug naar boven 

he fumbles at your soul: hij frummelt aan je ziel - emily dickinson - 17 maart 2012

Hoe zou dat voelen, als er aan je ziel gefrummeld wordt? 'Frummelen' en 'fumbles' heeft verdacht veel van elkaar weg. Ook de 'u'-klank die Emily Dickinson terug laat komen( fumbles - stuns), komt in het Nederlands terug: frummelen en verbluffen.  

Iets wordt vergeleken met een naderend onweer. Wat precies? Dat kun je zelf invullen. Dat er uiteindelijk een flinke dreun wordt uitgedeeld is duidelijk, maar wat die dreun precies inhoudt niet. Intrigerend.

Het is van dien aard dat het de naakte ziel scalpeert. Jakkes. Een scalp als trofee, als zegeteken van een bliksemflits.
De twee slotregels schetsen het tweeledige plaatje: het geweld en de stilte. Dan voelt het woud hoe wind haar klauwt. Je ziet de bomen scheef getrokken worden.


 
                                                                                                          terug naar boven 

I felt a cleaving in my mind - 24 februari 2012

Er is iets gebeurd dat zo ingrijpend is dat je in twee delen lijkt te zijn opgesplitst: de tijd van ervoor en de tijd van erna. Je probeert het wel weer aan elkaar te verbinden, maar echt lukken wil dat niet.
Het thema dat beide delen verbond is er niet meer. 'Sequence' is hier de 'sequens':  een herhaling van een reeks tonen, van in een andere toontrap, oftewel een motief dat zich herhaalt.
Zoals ballen die op de grond alle kanten op vallen, valt ook het motief uiteen in losse noten.


                                                                                                            terug naar boven 

pain has an element of blank - 24 februari 2012

Hoe het toen voelde weet je vaak niet meer, wel dat het allesoverheersend was en dat je dacht dat het nooit meer over zou gaan. En komt er nieuwe pijn op je pad, dan helpt oude pijn je de nieuwe toch weer te dragen. Omdat het je eraan herinnert dat die andere pijn ook weer is overgegaan? Omdat je het kunt vergelijken? Wie zal het zeggen?

                                                                                                              terug naar boven 

I cannot meet the spring unmoved - 21 februari 2012

Een mijmering. Meer is het eigenlijk niet. Over welk effect de lente op je heeft.
Tegenstrijdige gevoelens. Wat is er zo speciaal aan lente eigenlijk? Waar zit het 'm in? En het is voorbij voordat je er erg in hebt. 

                                                                                                              terug naar boven 

the wind tapped like a tired man: getik als van een oude man - emily dickinson - 15 februari 2012

De wind in woorden vatten.
Dat is wat Emily Dickinson in dit gedicht probeert te doen. En, zij krijgt geen bezoek van allerlei dames uit de omgeving (waar ze een hekel aan schijnt te hebben gehad), maar van een eerbiedwaardig heer: de wind.
In haar woordgebruik en omschrijvingen roept ze beelden en geluiden op waardoor je de wind zelf haast kunt horen.

'Tapped like a tired man': hier staat 'tired' omdat het mooi allitereert. En zowel 'wind' als 'tapped' worden benadrukt wat het beeld van het getik versterkt.
Het doet denken aan het getik van een man die met een stok loopt. Is die man moe? Niet per se. Oud denkelijk wel. Dan kies ik liever voor 'oude man' dan voor 'moede man', want moede klinkt wat ongebruikelijk.
In de 2e strofe wordt nog eens geaccentueerd dat het geen gewone gast is die op bezoek komt en die je een stoel aanbiedt.

De 'push' in de 3e strofe is intrigerend. Probeer je het effect voor te stellen van een boel kolibries die rondom een struik stationair bewegen. Zachte zuchtjes wind veroorzaken zij, denk ik. Zou Emily Dickinson dat misschien bedoeld hebben?
Nog zo'n lastige in de 4e strofe: 'His countenance - a billow'. 'A billow' is een grote overslaande golf, zoals in een branding. Haal je het geluid ervan voor de geest. Het bulderen van het water. En wind kan ook bulderen. Dus dit keer stond zijn blik (countenance) niet op onweer, maar op gebulder.

Vervolgens 'tremulous': het trillen, zoals de geluidjes die ontstaan als je in een glas blaast.
In de laatste strofe wordt met 'he visited': een praatje houden bedoeld. En de wind doet dat al fladderend. En voordat hij er definitief vandoor gaat klinkt nog een keer zijn onregelmatig getik: bij vlagen. 

                                                                                                            terug naar boven 

heaven has different signs to me - tekenen van het hemelrijk - 10 februari 2012

Als je goed om je heen kijkt lichten allerlei mooie natuurverschijnselen al tipjes van de sluier op.... zó zou de hemel eruit kunnen zien.

Als de zon hoog aan de hemel staat, als de zon net opkomt....... Iets van ontzag begint er te komen, zelfs bij degenen die zeggen het niet te kunnen of willen weten, als het zó zou blijken te zijn.

Ook wordt in de 3e strofe verwezen naar de mooie 'carnivals of clouds' . 'A carnival': a public entertainment often involving processions of people in fancy dress. 'Processions of clouds' in dit geval: een wolkenlint.

'In de laatste strofe komt 'itself'en 'ourself' voor. 'Itself' als de echte hemel die zo mogelijk nog mooier is dan de tekenen die wij ervan op aarde denken te kunnen zien. 'Ourself' als hetzij 'hoe wij ons zullen tooien/mooi maken om in genade ontvangen te mogen worden', hetzij als 'hoe het voor ons in de hemel zal zijn als we eenmaal de genade ontvangen hebben'. Hoe dan ook: dát kunnen wij nog niet waarnemen.


                                              
                                                                                terug naar boven 

my life had stood a loaded gun - uit 1863  -  26 januari 2012

Dit gedicht van Emily DIckinson doet me denken aan Franse tekstverklaring vroeger op school. Als je pech had en een woord aan het begin verkeerd begrepen had kon je het hele verhaal verkeerd interpreteren. Daar leent dit gedicht zich ook bijzonder goed voor.
Maar eerst maar eens gewoon kijken wat er staat en wat dat vertaald aan tekst oplevert. De 1e strofe is al direct een hele kluif. Uit twee varianten heb ik uiteindelijk moeten kiezen. Ik geef ze even

 

Geladen had het klaar gestaan
Mijn leven, in een hoek
Hij nam me als zijn wapen mee
Die dag van zijn bezoek

Geladen in een hoek gestaan
Tot hij mijn leven zag
Het als zijn wapen had herkend
En meenam op een dag


De originele Engelse tekst bevat de elementen: geladen - wapen - hoek - dag - eigenaar - geïdentificeerd - meenemen. En dan wordt duidelijk dat de linker-versie het element 'bezoek' toevoegt en 'het identificeren' weglaat, terwijl de rechter-versie alle elementen bevat. Vandaar  voor de rechter-versie gekozen. (Het begrip eigenaar wordt geïmpliceerd in 'zijn wapen').

In de 2e strofe komt de 'doe' voor, wat bij voorkeur door 'hinde' vertaald zou moeten worden, anders had er immers wel 'roe' of 'deer' gestaan. Dat de berg zodra er wat gezegd wordt dit herhaalt moet voor de echo staan.
In de 3e strofe komt een 'Vesuvian face' aan bod. Een gezicht dat dicht bij de Vesuvius is geweest en er nog warm van is? Nog nagloeit? Zoiets dergelijks zou het kunnen zijn, maar er doen ook allerlei andere theorieën de ronde.
Om "Our good day done'  in de 4e strofe goed te pakken te krijgen is nog niet zo simpel. Is het 'De dag zit er weer op' of  'Het was me 't dagje wel'? Uiteindelijk vond ik 'Na een voldane dag'.
 
En dan het lastigste deel in de 4e strofe: 'On whom I lay a yellow eye or an emphatic thumb'.
Zou met  'het gele oog' de loop van het geweer bedoeld zijn? Ik vond ook nog 'yellow press', de sensatiepers. Denkend aan de mogelijkheid dat gaandeweg het beeld van het wapen losgelaten zou moeten worden en dat het meer met geroddel en achterklap te maken zou hebben. Maar 'the yellow press' lijkt toch een term te zijn die wat later in opmars kwam.  Dus toch iets met richten, in het vizier krijgen.
En 'an emphatic thumb' stelde eveneens voor raadselen. 'Emphatic': krachtig, beslist, gedecideerd. Maar 'thumb' .... als het iets met het geweer van doen heeft, wat dan precies?
'Rule of thumb' blijkt overigens 'volgens een praktische methode' te betekenen, maar het heeft ook te maken met een aloude regel uit de tijd van Emily Dickinson dat de man de vrouw mocht slaan als de stok maar niet dikker dan een duim was. Dat u het weet!
Maar ik denk niet dat Dickinson hier op doelde. Toch wel leuk om te ontdekken.
Dus toch terug naar het geweer. De trekker overhalen? Maar dat doe je niet met je duim maar met een vinger. Wat blijkt, na enig zoeken, het spannen van de haan gebeurt met de duim (cocking the gun of to draw back the hammer of the gun). Op die gedachte voortbordurend lukte het echter niet 'emphatic' ook nog in de vertaling terug te krijgen. Enfin.
Het is hier een kwestie van kiezen: of de duim laten terugkomen, letterlijk, eventueel samen met 'krachtig' of een equivalent. Of, het raadsel ontmaskeren en de betekenis prijsgeven, of althans wat ik denk dat het betekent. Dat laatste heeft dan weer wel als voordeel dat 'aan' en 'span' het type rijm oplevert dat Emily Dickinson wel vaker hanteert.

Resteert de laatste strofe. Het wat krampachtige 'though I than he' en 'he longer must than I' geprobeerd terug te laten komen én de herhaling van 'longer' idem dito in 'langst(e)'. Vooral ook omdat het zo mooi past bij het laatste woord 'angst'.


                                 
                                                                          terug naar boven 

the first day's night had come - 't werd nacht die eerste dag (emily dickinson)  -  17 januari 2012

Alsof ze het zelf haast niet kan geloven... éindelijk wordt het nacht en is die zware dag voorbij. De eerste van de vele die nog komen gaan. Zo lijkt het. Maar dat blijkt later mee te vallen. Nadat er een nacht gewerkt is om de beurse ziel weer wat op te kalefateren, volgt er nog zo'n zware dag, maar dan neemt het verstand het weer over en kan ze er weer om lachen.
Ze komt weer bij zinnen. En als ze erop terug kijkt, op die dagen, moet ze er nog steeds om giechelen. Hoe heeft ze zo gek kunnen zijn? Wie ze nu is, lijkt van kanten meer op wie ze toen was.

Toegegeven, je kunt er ook een heel dramatisch verhaal van maken, van dit gedicht, maar voor hetzelfde geld wordt dít bedoeld. Met name het 'giggling'' (de omschrijving alleen al maakt je aan het lachen: 'to laugh in a nervous or silly way') doet een luchtiger onderwerp vermoeden.

Oh ja, en 'her bow to atoms blown' is ook een verhaal apart. 'Aan diggelen' leek me in eerste instantie oké, maar dat heeft, net als 'aan gruzelementen' het nadeel dat het toch erg aan scherven doet denken, en een strijkstok aan scherven zie ik niet zo voor me. 'Blown' is ook meer 'opgeblazen' eigenlijk, maar dát kon ik er niet in kwijt. Tot 'aan stukken' opborrelde en dat klinkt samen met 'is mijn stok' al behoorlijk dramatisch. Wie zich afvraagt hoe ie aan stukken is gegaan komt met een beetje fantasie misschien zelfs op een ontploffing (blow to pieces).

  

                                
                                                                             terug naar boven 

a light exists in spring - de lente kent een licht  -  
6 januari 2012

Aan de hand van dit gedicht van Emily Dickinson valt mooi te illustreren voor welke keuzes en dilemma's een vertaler van haar gedichten zich gesteld ziet.

Dit keer zal ik het proces weer eens uitgebreider beschrijven.
Mij overkomt het regelmatig dat ik bij eerste lezing van een gedicht van Dickinson nauwelijks begrijp waar het precies over gaat. Nog eens lezen, woorden tóch opzoeken, al denk je ze te weten, laten bezinken, weer oppakken, het je proberen voor te stellen. Dat helpt allemaal om een duidelijker beeld te krijgen. Ik beschouw het als een ontdekkingstocht die vaak vol verrassingen zit.

Pas als dat achter de rug is, is er ruimte voor ingevingen. Onontbeerlijk zijn die trouwens.
Bij de 1e regel 'A light exists in spring' kun je je afvragen waarom er niet 'There is a light in spring' staat. 'Exists' is krachtiger dan 'is', wat op de een of andere manier tot uitdrukking zou moeten komen in de vertaling. "De lente kent een licht' zou dat het misschien kunnen zijn, maar kan "kennen' wel hier? Is dat op zijn plaats. 't Kan, blijkt na enig nazoeken. En het maakt het licht direct wat geheimzinniger.  

Toen ik op 'dan vroeg in 't jaar in maart' kwam, deed zich de vraag voor of er veel van de oorspronkelijke betekenis van het gedicht verloren gaat door het over 'vroeg in het jaar' te hebben in plaats van - wat er letterlijk staat -  'vroeg in maart'.  Ik geef hier - en vaker - de voorkeur aan een goed lopend metrum (een zogenaamde "short meter" dit keer: 6-8-6-6) en wijk dan liever iets meer af van de originele betekenis. Het gaat ten slotte om het bijzondere licht en niet om een precieze datum.

'A color stands abroad on solitary fields': hier betekent 'stands abroad' dat de kleur alomtegenwoordig is (in 't rond), oftewel het stille veld baadt erin.

In het tweede deel van de 2e strofe wordt 'science' afgezet tegenover 'human nature'. Wat (natuur-)wetenschap niet vermag, kan de menselijke geest wel: de aanwezigheid van het bijzondere licht en die kleur voelen.

In de 3e strofe wordt met 'waits upon': 'je opwachting maken' bedoeld. Iets wat vrouwen in die tijd met grote regelmaat deden/moesten doen. Emily Dickinson hield er niet zo van, naar het schijnt. Het licht, de kleur maakt haar opwachting in de natuur, de omgeving, bezoekt haar en komt overal, slaat niets over, zelfs niet de verste heuvel. Ze is zó aanwezig dat je haar stem haast kunt horen.

Dan kan, op enig moment, als de horizon gaat vervagen of het middaguur verstreken is, het licht er opeens vandoor gaan. Het 'reports away' wijst op een aangekondigd vertrek van de horizon en het middaguur. Maar het licht verdwijnt opeens. En ook over hoe dat in zijn werk gaat heeft wetenschap niet veel te melden; er komen geen formules aan te pas... weg is ze. Ons verbaasd achterlatend, nog steeds onder de indruk.

Haar (de kleur, het licht) te moeten verliezen (het gemis) tast zodanig onze tevreden stemming aan dat het lijkt op de situatie waarin iemand door handel te drijven inbreuk pleegt op een heilig sacrament. Ongepast is het eigenlijk.
De lente kent een licht

                                                                                                                 terug naar boven 

it ceased to hurt me, though so slow  - het deed geen pijn meer, maar zó lang (emily dickinson)  -  1 januari 2012

Een zware last die diepe sporen achterlaat, maar toch op enig moment beter te dragen wordt. Geen vrolijk onderwerp, maar wel met een bemoedigend slot. Op de een of andere manier gaat het ergste voorbij en treedt een nieuwe fase in.

Normaliter volg ik strak Emily Dickinson's metriek, maar dit keer vroeg de laatste regel erom om verlengd te worden tot 'het beter, welhaast vredig is', omdat dat zo mooi aansluit bij 'behalve dat na wildernis'. Haar afwijking - zes lettergrepen - aldus normaliserend tot een acht lettergrepige regel.

Wie dit wat trieste gedicht te zwaar vindt voor zo'n eerste dag van het jaar, raad ik aan dit nummer eens af te luisteren op You Tube. Verleidelijk stukje van de liedtekst: I'm so happy, I'm singing la la la!!

                                                                                                              terug naar boven 

I sing to use the waiting: ik vul de tijd met zingen -  22 december 2011

Mooi zinnetje: 'I sing to use the waiting'.

Maar het wachten zit een mooie vertaling in de weg. 'Ik zing, 't verkort het wachten' of 'Al zingend kort ik 't wachten' of 'Ik zing terwijl we wachten' (die 'we' komen we pas in de 2e strofe tegen overigens). Het is het nét allemaal niet.

Toen kwam wachttijd boven borrelen. En vervolgens: 'Ik dood de tijd met zingen'. Daar was ik eerst behoorlijk tevreden mee. Dood hoort wel bij Emily Dickinson. Maar het is natuurlijk niet positief, terwijl 'to use' dat wel is.
Uiteindelijk kwam ik uit op: 'Ik vul de tijd met zingen'. De mooiste variant met 'vullen'.

Zo kan één regel naar verhouding erg veel tijd in beslag nemen.
Waar is het wachten op. Dat is nog de vraag. Ook de 2e strofe geeft daar geen uitsluitsel over. Het zou, zoals sommigen zeggen, de dood kunnen zijn, of de terugkeer van Jezus op aarde, of gewoon de terugkeer van een geliefde. Maar dat doe je dan meestal niet met meerdere mensen of het moet een geliefd familielid zijn ('we journey to the day').  

 
                                                                                terug naar boven 

I'll tell you how the sun rose - emily dickinson  -  19 december 2011

Tevoorschijn komen vind ik nou typisch iets voor de zon.
Aan elkaar schrijf je dat trouwens: tevoorschijn. Moest ik even opzoeken.
Emily Dickinson slaagt er weer in compact de zonsopgang te omschrijven: de kleur, de vorm, de beweging en de effecten. De bobolink begint ervan te zingen. Die bobolink komt hier niet voor overigens. 

Bij de zonsondergang gebruikt Emily het beeld van een dominee die de kinderen al klimmend naar boven stuurt onderwijl de blinden neerlatend. Bepaald bijzonder.

En zodra ik 'aan elkaar schrijven' tegenkom, moet ik onmiddellijk denken aan de meesterlijke Ollekebolleke van Kees Torn, die hier op het prikbord is geprikt, de tekst dan natuurlijk:

Leve het onderwijs
Mijn leraar Nederlands
Geldt als een schoolvoorbeeld
Van een sarcast

Hij bindt scholieren die
'Aanelkaarvastschrijven'
Aan elkaar vast schrijven
Aan elkaar vast

Niet te overtreffen.
 

                                  
                                                                           terug naar boven 

a great hope fell: weg al mijn hoop  -  16 december 2011

Een wrak achtergelaten in de ziel. Hoop die vervlogen is. Even meende het zich te kunnen openen voor de zon, maar dat werd afgestraft. En ook al kan de geest wel een stootje hebben, dit keer was het te erg, de wond te groot. En niemand die het zien kan, want het is ver verscholen. En het kan kennelijk niet met anderen gedeeld worden.
Waar Emily Dickinson precies op duidt, maakt eigenlijk niet uit voor de waardering die je voor dit gedicht kunt hebben.


                                
                                                                                 terug naar boven 

I was the slightest in the house - emily again -  13 december 2011

Van de eerste veertig gedichten van Emily Dickinson die ik vertaald heb maar eens een bundeltje gemaakt. Nu toe aan nummer 41, waarin ze haar situatie thuis schetst.
Houd de tekst erbij.

Door in de 1e strofe voor 'Nam weinig ruimte in' te kiezen kon ik op de manier waarop Emily Dickinson dat zelf vaak doet rijmen op 'En één geranium'.

In de 2e strofe komt 'to catch the mint' voor. Hier is sprake van een bijzonder gebruik van 'mint'. Figuurlijk kan 'to mint' ook zijn: smeden, verzinnen. Ze vangt verzinsels op, beelden, dromen..... En ook daar weer halfrijm: 'mint' en 'think'.

In de 3e strofe kon ik iets doen met de klank van 'unless addressed' : 'tenzij men mij'.

In de laatste strofe moet je weer heel goed lezen om te snappen wat ze in 's hemelsnaam bedoeld kan hebben. Ze heeft vaak gedacht er stiekem tussenuit te kunnen knijpen, ware het niet dat het zo'n enorme reis is waar je niet zomaar aan begint (de dood) en had ze nou maar iemand gevonden die haar kon vergezellen.

Mooi woord gevonden: kompaan! Denk aan het Engelse 'companion'. Het komt uit het Oud Frans - aldus De Dikke van Dale - 'compaign', in het Latijn: 'com' (samen) + 'panis' (brood), dus degene met wie men het brood deelt. (In negatieve zin kan het ook een handlanger zijn overigens). Maar hier letterlijk: een metgezel of kompaan.
Ook hier propt Dickinson weer in vier zinnetjes een hele wereld aan gedachten.

                                                                                                                terug naar boven 

de 7e vertaling van Lucienne Stassaert van To make a prairie it takes a clover and one bee -  12 december 2011

Ik vond, op zoek naar iets anders, in een bundel een vertaling van Lucienne Stassaert van het beroemde gedicht van Emily Dickinson "To make a prairie it takes a clover and one bee". Ik had er al zes, dus dit is nu de zevende.
Ik heb hem toegevoegd aan de anderen.

 
                                                                                                             terug naar boven 

tell all the truth but tell it slant: de kern van waarheid  -  5 december 2011

Hoeveel versies déze vertaling heeft gehad de afgelopen paar dagen.... ik durf het niet te zeggen. Al wandelend, half slapend, puzzelend en mijn hoofd pijnigend moest ik steeds weer een eerder als vondst beschouwde regel om zeep helpen. Toch nét niet wat er staat. Kan beter. Moet beter.
Loopt toch niet goed. Gaat net langs de betekenis heen. En zo voort en zo verder. Geef niet op is dan het devies. Zelfs als je denkt nu toch het beste resultaat bereikt te hebben, blijkt het vaak nog beter te kunnen worden.

Bij 'Tell all the truth but tell it slant/Success in circuit lies' zag ik gelijk het eromheen draaien voor me. Hoe vaak doen we dat niet: beetje bij beetje vertellen wat er aan de hand is, hoe het in elkaar zit. Het 'lies', wat ook op leugens kan duiden, zit ook in eromheen draaien. Je vertelt - nog - net niet precies wat er is/wat het is.
De 'superb surprise' die 'truth' voor ons in petto heeft, kan ons doen besluiten van waarheid af te zien. Het liever niet te willen weten. De lust ontgaat ons als we bedenken dat de naakte waarheid wel eens minder fraai zou kunnen zijn.

De tweede strofe en met name de 3e en 4e regel zijn bijzonder lastig te vatten. 'The truth must dazzle gradually/Or every man be blind'. 'Dazzle' betekent namelijk verblinden, maar ook verbijsteren. Aangezien het verblinden al in de 4e regel aan bod komt, vraagt 'dazzle' in de 3e regel om iets anders. Waarheid moet je langzaam duidelijk worden, zou je denken, maar 'dazzle' is veel krachtiger. De waarheid moet niet alleen in al haar finesses aan het licht komen, maar ze zal ons ook in veel gevallen verbijsteren. En omdat ze zo verbijsterend kan zijn als ze in een keer tot ons komt kan ze verblinden.
Zo dóór denkend schoot me opeens 'eensklaps' te binnen. Kijk, en dáár ga je van lopen fluiten, van zo'n woord, want nu was er ook een link gelegd met de 1e en 2e regel: 'As lightning to the children eased/With explanation kind'.

Toevoeging 21 augustus 2019: een interessant blog van een student die meedeed aan een Dickinson poetry project van Patrick Jackson, Columbus State University, Georgia.  
 

 
 
                                                                                                           terug naar boven 

success is counted sweetest -  29 november 2011

Wie nooit succes heeft gehad overschat de zoetheid van haar smaak. Hoe intenser je naar iets verlangt des te mooier ga je je het voorstellen. 'Sorest need' heeft Emily Dickinson het over. Opnieuw ware woorden.

Met de overwinning op zak leek het een fluitje van een cent, maar wie verslagen is huivert van het feestgedruis dat losbarst want hij is zijn leven wellicht niet zeker.

                                                                                                                terug naar boven 

after great pain a formal feeling comes -  23 november 2011

Bijna niemand kan zo goed gevoelens in poëzie vervatten als Emily Dickinson. Wie pijn ervaren heeft, van welke aard dan ook, herkent zich vast en zeker in dit prachtige gedicht. Zoals meestal bij Dickinson het geval is, krijgt het steeds meer betekenis naarmate je het vaker gelezen hebt.

Vol met lastige vertaalopgaven zit het ook. Wat te denken van : 'was it He that bore and yesterday or centuries before'? Dat je, als het leed eenmaal geleden is, je je haast niet meer voor kan stellen dat jij ermee van doen kreeg en al helemaal niet meer hoe lang het nou eigenlijk duurde.

Ook het voorzichtige oppakken van het leven, schoorvoetend haast, en wijs geworden van hetgeen goddank weer is geweest (de steen, de kwarts).

En 'the formal feeling' waarmee het gedicht begint roept het beeld van verstijfdheid op, een speciaal soort 'zijn' dat nog niet goed weet hoe het zich tot de nieuwe situatie moet verhouden. 'Plechtstatigheid' drukt dat aardig uit, er zit vormelijkheid en ernst in verscholen.  

Tot slot nog een bijzonderheidje. De tweede strofe wordt her en der verschillend weergegeven. Soms is  'a wooden way' de 3e regel, soms de 2e.  Ik denk dat het de 3e regel moet zijn, zodat in de eerste twee regels de herhaling van de 'ou' tot zijn recht komt. Zelfs al heeft de 'ou' in 'ought' niet dezelfde klank als in 'round' and 'ground'. Je ziet dit wel vaker bij Emily Dickinson. 

En echt tot slot: 'ought' kan iets of nul betekenen, aldus mijn oude, bijna uit elkaar vallende Kramers' Engels woordenboek, dat goud waard is. Vandaar een 'drang', waarbij onduidelijk blijft wat voor soort drang het is.  

                                                                                                              terug naar boven 

weer twee korte gedichten van emily -  22 november 2011

Ik heb het al meer gezegd: hoe kleiner het gedicht, des te moeilijker is het een vertaling te maken die nog enigszins in de buurt van de originele tekst blijft. 'If I can stop one heart from breaking' en 'It's all I have to bring today' zijn twee van die voorbeelden. Het is lastig laveren tussen rijm, metrum en betekenis.

                                                                                                              terug naar boven 

much madness is divinest sense: over gekte -  18 november 2011

Neem niet alles voor zoete koek aan staat eigenlijk in dit gedicht van Emily Dickinson. Je loopt dan wel het risico voor gek versleten te worden, maar dat moet je dan maar voor lief nemen. Een vrouw naar mijn hart.

                                                                                                                terug naar boven 

while we were fearing it, it came (we waren bang voor wat er kwam)  - emily dickinson -  9 november 2011

Bij het afscheid van een man die jaren ernstig ziek was geweest werd deze tekst voorgedragen in het Engels. Zo hoorde ik ervan.  

'Because that fearing it so long had almost made it fair'.
Welke pijn Emily in gedachten had toen ze dit schreef? Wie zal het zeggen.

In de 3e strofe is het 'try it on': zien hoever men (met iemand) kan gaan. 'The utmost' in dit geval, maar dat zit al in 'hoever' verweven.

Het 'het' in de 3e strofe kan voor veel verschilende dingen staan. Toevalligerwijs werd deze week in de krant gesproken over de mogelijkheid dathet woordje 'het' zou kunnen gaan verdwijnen.... vast niet!

                                                                                                              terug naar boven 

a wife at daybreak I shall be  (getrouwde vrouw als d'ochtend gloort) - emily dickinson -  3 november 2011

Wat is er voor nodig om een getrouwde vrouw te worden? Eén nacht slechts. 't Zou ook over de dood kunnen gaan, dit gedicht, volgens sommigen.
Geen idee. Toch weet het weer een mooi beeld op te roepen.

Bij het lezen van de woorden 'my chilhood's prayer' schoot me direct het gebedje te binnen dat ik voor het slapen gaan, op mijn knieën voor mijn bed, opzegde: 'Ik ga slapen, ik ben moe/'k Sluit mijn beide oogjes toe/Here, houd ook deze nacht/Over mij getrouw de wacht.  Op wikisource zag ik dat het 5 coupletjes/strofen kent, maar wij zeiden er altijd maar eentje op. 

Ik geef toe, een wel heel vrije vertaling, maar vanwege de verwijzing naar de Here past het toch goed in het geheel. 


                                                                                                               terug naar boven 

I cannot live with you  (niet met jou kunnen leven) - emily dickinson -  27 oktober 2011

Lang bleef dit gedicht in de grondverf staan. Nóg weer anders, zou het zo kunnen? Wat stáát er nou toch? Toch nog een nachtje over slapen maar. Aan de kant gooien. Laat toch zitten. Kortom: waarom doet een mens al die moeite? Omdat de raadselachtigheid je fantasie als het ware aanzet en dan kun je niet meer stoppen. Althans, zo gaat dat met mij.

Om eens wat te noemen.
'And life is over there behind the shelf': lijkt simpel, maar hoe nog enigszins te rijmen op 'life'? Nog los van wat precies bedoeld wordt. De brieven van de geliefde die achter een boek verstopt zijn? Misschien ergens in gewikkeld, zodat ze niet direct als brieven herkenbaar zijn? Maar waar komt dat porselein dan vandaan? Dat zou een verwijzing kunnen zijn naar de kerk, net als de koster en dat de geliefde de hemel diende. Het poogde althans.

De 10e strofe:  'And were you lost, I would be |though my name |rang loudest |on the heavevly fame' heeft vele grondverfversies gekend. Tot uiteindelijk iets redelijk voor de hand liggends opeens kwam bovendrijven. 

Van de eerste regel van de laatste strofe zijn twee varianten bekend: 'So we must meet apart' en 'So we must keep apart'. 'Daarom niet bij elkaar' kan in beide gevallen, te lezen met een pauze na 'daarom'.
En het mooie slot met het beeld dat ze op wanhoop teert. Wat altijd nog beter is dan niets. Niet met jou kunnen leven.


                                                                                                             terug naar boven 

I felt a funeral in my brain  (er waarde een begrafenis) emily dickinson - 22 oktober 2011

Bizar, dat kun je dit gedicht wel noemen.
Maar, zoals altijd, toch intrigerend die woorden en die sfeer die wordt opgeroepen, zelfs al kun je je niets voorstellen bij de ellende die beschreven lijkt te worden. Op een gegeven moment zie je de geschetste beelden toch voor je. Een tikkie weirdo.

Ook al blijft 'Ik voelde een begrafenis' dichter bij 'I felt a funeral', toch geef ik de voorkeur aan 'Er waarde een begrafenis' vanwege de a's.

Maar ik begon met iets te zoeken voor de woorden die herhaald worden in de 1e en 2e strofe. Ik denk dat Emily Dickinson daar niet voor niets "treading, treading" en "beating, beating" gebruikt heeft. Ook al verschillen de klanken, qua uiterlijk lijken de woorden op elkaar. Dat is niet zomaar.
Vandaar: droegen en sloegen.

Het is een indringend beeld van de dragers, de zware woorden die gesproken worden, de loden laarzen die de kist naar buiten tillen, het uitluiden. 'To toll' is luiden/klokluiden. Maar wij kennen ook 'uitluiden' (de klok luiden bij een begrafenis) wat net iets méér is. En niet 'the room' luidde uit, maar 'space'. Alles daar aanwezig, alles om haar heen. Denk ik.

In de wonderbaarlijke 4e strofe die dan volgt lees ik dat zelfs als alles niets dan oor zou zijn en de hemel zou doorklinken in al het klokgelui zij zich meer thuis voelt bij de stilte, zelfs als dat betekent dat ze verloren is.

In de 5e strofe zie ik iemand vallen die tijdens haar val werelden aan zich voorbij ziet trekken, totdat zij een nieuw weten ontwaart.  
Er waarde een begrafenis..

                                                                                                                terug naar boven 

I'm "wife" - I've finished that (dickinson) - 19 oktober 2011

Wife: the woman to whom one is married. Echtgenote, eega, gemalin..... hoe krijg je 'I'm "wife' goed te pakken? Door 'zijn vrouw' te gebruiken dacht ik zo. Het is gelukt de status van 'de vrouw van' te bereiken. 'The other state' dat wil zeggen de huwelijkse staat oftewel de echte staat, in een wat ouderwetser Nederlands (zie: de Dikke van Dale).

Pas dán ben je een echte vrouw. Maar naast 'de echte staat' zou 'een echte vrouw' voor 'I'm woman now' teveel van het goede zijn. 'Volwaardig vrouw' leek me beter.

In de 3e strofe lijkt die echte staat trouwens nog behoorlijk tegen te vallen. Dus kun je beter maar niet meer vergelijken en het doen met wat je bereikt hebt, want terug kan je niet. Stop there.

                                                                                                            terug naar boven 

I envy seas whereon he rides (dickinson) - 17 oktober 2011

Weer een gedicht waarin Emily Dickinson elke regel volpropt - oneerbiedig gezegd - met informatie.

Dat bracht mij ertoe om in de 1e strofe van 'rad' te spreken in plaats van (wiel-)spaak, omdat een rad zich ook onder een boot kan voortbewegen. Zij het niet zo gauw op volle zee, maar wel langs de kust. Zo kan het een rad van een wagen en van een boot zijn en komen 'sea' en 'chariot' bij elkaar, om het zo te zeggen.  

Het woord 'gezeteld' gebruikt in de vertaling van 'The wealthy fly upon his pane' moet de riante, koninklijke positie van de vlieg tot uitdrukking brengen die het gegeven is op het raam van de geliefde te mogen zitten. Nóg meer  jaloersheid wekken de blaadjes op die precies voor zijn raam aan het dartelen zijn.

In de laatste strofe wordt duidelijk dat er geen sprake is van een benijdenswaardige positie: er wacht straf als de verlangens vervuld zouden worden.

                                                                                                           terug naar boven 

heart! we will forget him!  (dickinson) - 10 oktober 2011

Haast tegen beter weten in: we zullen en moeten vergeten. Als een activiteit, een opdracht. Gewoon plannen en uitvoeren. Samen met het hart.
En een beetje opschieten graag want tegen de tijd dat ik aan de beurt ben komen de herinneringen al weer als flarden bovendrijven.
Hart! Hem gaan vergeten!

                                                                                                             terug naar boven 

nog een keer: to make a prairie it takes a clover - 9 oktober 2011

Onlangs vond ik nóg een vertaling van 'To make a prairie it takes a clover' van Emily Dickinson, namelijk die van Louise van Santen. Deze vertaling heb ik toegevoegd aan het stukje van 23 juli 2011.

                                                                                                               terug naar boven 

rearrange a "wife's" affection (dickinson) - 7 oktober 2011

Echtgenotes herschik uw genegenheid..... richt uw genegenheid op iets anders..... zo klinkt de uitroep van Emily Dickinson. Haar verstand wordt ontwricht. Hoe precies is de vraag. Waar komt "they" vandaan in de 2e regel?
Ergerde ze zich aan het onnozele gekwebbel van echtgenotes op partijen? Vreesde ze dat je zo wordt als je jarenlang als vrouw opgesloten zit in een huwelijk? Wilde ze volwaardig deelnemen aan de gesprekken en vermoedde ze daarvoor eerst van vrouwelijke kenmerken ontdaan te moeten worden?

In de 2e strofe wordt over 'fastness' gesproken. Dat lijkt mij gewoon 'snelheid' te betekenen: iemand die snel van geest is, maar zich in moest houden. Of beter gezegd: zich daadwerkelijk inhield en zich daarvoor schaamt.

De 'constancy through fire' in de 3e strofe vraagt erom als 'vuurbestendigheid' (tegen vuur bestand) vertaald te worden, zeker gecombineerd met de 'anguish' in de 4e regel. Toch is 'vastberadenheid' meer op zijn plaats ook al is het minder dramatisch. In plaats van 'beloond door' voegt 'berokkent' dan weer wat meer drama toe. Berokkenen: iets kwaads teweeg brengen, of zich op de hals halen. Mooi. Zelf teweeggebrachte kwelling waarin je jezelf verliest.
Teksten die alleen Emily Dickinson kan voortbrengen. Als ze het al zo bedoeld heeft. Zeker weten doe je dat nooit.

Lees het gedicht vooral zelf, ook in het Engels. Vele malen! Dat helpt enigszins.


 
                                                                                                                 terug naar boven 

her final summer was it (dickinson) - 21 september 2011

Al wat we zagen was dat die drukke schat een liefdevoller ijverigheid tentoonspreidde. 'Tenderer industriousness': voor tederder hebben we een goed synoniem dat mooier klinkt in de vergrotende trap: liefdevoller.
Maar wij bleven ons dom gedragen en hadden niets in de gaten. Ondanks de 'Carrara Guide Post': de wegwijzer, het signaal.

'When dead lit all the shortness up': be short of, een tekort aan tijd? Kortstondigheid? Of alles waar tekort aan is? Ik meen het laatste, omdat 'it made the hurry plain': de haast werd er lelijk, alledaags door. Het had geen zin meer haast te hebben, druk te zijn met de gebruikelijke dingen.  

De altijd drukke lieve schat (tweemaal komt 'busy' voor, naast direct al de 'industriousness') maakte zich nu druk om 'tenderness' en vertoonde een 'further force of life', niet haar gebruikelijke kracht.

Zij was 'duller than our dullness', versuft, loom dus en  en legde zich toe op 'tenderer industriousness'. En zij hadden niet in de gaten dat zij nog wel degelijk druk was, maar met het afronden van haar leven.
Maar sla vooral Emily Dickinson's woorden erop na, misschien bedoelde ze wel heel iets anders.

 
                                                                                                             terug naar boven 

I had a guinea golden: een gouden geldstuk - 15 september 2011

Eén van de langere gedichten van Emily Dickinson. Een 'ballad metre" met afwisselend: 7   6   7   6   7   6   7   6   lettergrepen per regel (in regel 15: 8 lettergrepen).
Rijmschema:  ABXBCDYD
In de vertaling is ditzelfde rijmschema en metrum aangehouden.

Het is, zeker voor Emily's doen, een nogal luchtig versje over een treurig verlies van een vriend. Ze hoopt dat hij zich schuldig zal voelen tegen de tijd dat hij het onder ogen krijgt.

                                                                                                              terug naar boven 

twee kleine gedichtjes van emily dickinson - 13 september 2011

In 'They might not need me - yet they might' het beeld van een verlegen vrouw die stilletjes in een hoekje zit glimlachen. Is het een vrouw?

In 'I shall not murmur if at last' wordt in het midden gelaten waar het nou precies om gaat. Het onthult wel dat verraad erachter zit, maar wie wie heeft verraden en hoe dat blijft raadselachtig.

 
                                                                                                              terug naar boven 

I dwell in possibility - 8 september 2011

Elders is al veel gezegd en geschreven over dit korte gedicht van Emily Dickinson.
Het gedicht wordt erin vergeleken met proza. Maar niet alleen het gedicht, ook het dichten zelf, dat de schrijver oneindig veel mogelijkheden biedt. In woordkeuze en in het verbeelden. Daar kan proza niet aan tippen.

Op die mooie plek waar het gedicht huist zijn de ramen, de deuren, de kamers, het dak en het bezoek: numerous, superior, impregnable, everlasting, the fairest.
Met name de bezoekers biedt het gedicht veel meer dan proza bieden kan. Door het huis te bezetten - het gedicht tot je verbeelding te laten spreken -    verruim je, als lezer, nog eens de mogelijkheden die de dichter al had aangereikt. Zelfs het paradijs wordt bereikbaar.
I dwell in possibility, kortom

Wat het rijm betreft heb ik gepoogd Emily Dickinson zoveel mogelijk te volgen, dus:           prose - doors;   eye - sky;        this  -  paradise;  
werd: (over)treft  -  heeft; oog  -  boog; oord  - (ver)strooit.

                                                                                                                terug naar boven 

again his voice is at the door - emily dickinson - 2 september 2011

Op zoek naar hoe het ook alweer zit met 'belet vragen' liep ik een zeer ouderwets stukje tegen het lijf over verouderde omgangsvormen. Leuk om te lezen.

In de eerste strofe van het gedicht 'Again his voice is at the door' hoort de dichter de geliefde bij de dienstbode naar haar informeren. Door 'belet vragen' te gebruiken, wat zoveel betekent als: laten vragen of men ontvangen kan worden, kun je mooi de aanwezigheid van een dienstmeisje impliceren.

Ander lastig punt was ervoor te zorgen dat de vorm: 'I take, I cross, We talk, We walk' in resp. de 2e tot en met de 5e strofe terugkomt. Dat hoeft natuurlijk niet per se, maar is wel zo aardig.

 
                                                                                                               terug naar boven 

I thought the train would never come: emily dickinson once more - 28 augustus 2011

Een gedicht met trein in de titel vertalen zonder het woord trein erin. Kan dat? Ik vind van wel, omdat het gedicht niet zozeer over de trein gaat alswel over het gevoel dat bij het hunkerende wachten hoort. Het is de prijs die wordt betaald voor groot geluk.

'A peevish bird that whimpered for the spring': whimper = jengelen, drenzen; en laat nou drenzen ook betekenen: langdurig en monotoon te horen zijn. Het in de verte kunnen horen aankomen van de trein die steeds zijn fluittoon horen laat. En het duurt maar, en het duurt maar.

Willem Wilmink vertaalde dit gedicht ook en zegt: 'Ik dacht haast dat de trein nooit kwam/zo langzaam klonk die fluit'. Met 'Ik dacht dat hij nooit komen zou' ben ik ook begonnen, maar gezien het feit dat die fluit al te horen is, is 'nooit' hier eigenlijk een beetje misplaatst, hoewel het er wel degelijk in het origineel staat. Het gaat erom dat je de fluit al een hele tijd hoort en nóg is die trein er niet. Dat wordt door 'tergend langzaam' en 'drenzend' goed weergegeven mijns inziens.   

In 'provoking lover' staat 'provoke' voor veroorzaken. Puur zijn komst doet haar vergeten wat ze zeggen wilde.
Met 'atone' wordt boeten bedoeld; ze moet haar geluk bekopen met 'miseries', maar het zware 'atone' wordt gelijk gerelativeerd 'miseries 'so halcyon'.
Weer een kort en krachtig gedicht van Emily Dickinson


                                                                                                             terug naar boven 

if you were coming in the fall; idem emily - 22 augustus 2011

Kom ik er toch toevallig achter dat Carla Bruni op deze tekst een lied gezongen heeft. Jakkes. Onverstaanbaar ook trouwens. Nou ja. Jammer van het gedicht.
Dát is prachtig.

De één na laatste strofe bijvoorbeeld:

If certain, when this life was out,
That yours and mine should be,
I'd toss it yonder like a rind,
And taste eternity

Maar wat bedoelde ze nou te zeggen? Vooral de 3e regel is nogal raadselachtig. Bij 'toss' kreeg ik gelijk het beeld van een dobbelsteen of kop of munt opgooien. Maar de suggestie is toch erg aanwezig dat ze geneigd is voor de eeuwigheid te kiezen. Er wordt in die zin dus vals gespeeld.

De laatste strofe is zo vertaald dat open wordt gelaten wie er het eerst zal komen opdagen: de geliefde of de tijd/eeuwigheid

                                                                                                              terug naar boven 

you love me - you are sure; nog steeds emily dickinson - 22 augustus 2011

De eerste regel heeft de meeste tijd in beslag genomen. 'You love me - you are sure", want wij hebben nu eenmaal voor liefde meer woorden nodig dan de Engelsen. En dan wil je toch 'you, me en sure' te pakken zien te krijgen in de vertaling.

'Je hebt me lief, bezweert / me niet meer bang te zijn' was de eerste poging. Vervolgens: 't Is liefde, wat je voelt / ik hoef niet bang te zijn. Je moet er in de 1e regel dan zelf 'voor mij'  bij denken.   
Uiteindelijk gekozen voor 'Je houdt dus echt van mij'. 'Echt' moet staan voor 'sure'.

In dit gedicht komt ene Dollie voor. De één beweert dat het de schoonzus van Emily Dickinson was, anderen beweren dat het haar hond is, of haar geliefde. Voor het gedicht maakt het eigenljk niet uit.

 
 
                                                                                                            terug naar boven 

a thought went up my mind today - 15 augustus 2011

'Er schoot me iets te binnen' zó moet het in ieder geval beginnen, dacht ik. Maar dan?
'Er schoot me iets te binnen waar ik eerder al aan dacht' heb ik een tijdje veranderd in: 'Er schoot me iets te binnen, iets waaraan ik eerder dacht', maar dan komt de klemtoon toch niet helemaal goed te liggen. Dus weer terug naar wat het eerst was.

Zo gaat dat meestal: schaven, schaven en nog eens schaven. Tot er staat wat er moet staan voor je gevoel. Dat eindeloze corrigeren en variëren hoort erbij én een nachtje slapen, zoals bekend.
A thought that just came up to remind the owner that it had been thought before. Leuke gedachte.


                                                                                                           terug naar boven 

hope is the thing with feathers - 15 augustus 2011 (+ toevoeging 26 november 2018)

Het werd tijd voor een positiever getint gedicht van Emily Dickinson.
Over hoop.

"Die Hoffnung ist das Federding das in der Seel sich birgt", zag ik in een Duitse vertaling. "Das Federding". Hadden wij maar zo'n woord.

Een ding van veren.... ik kan er niet aan wennen. 'Een veren voorwerp' vond ik eerst beter klinken. Later werd het: dat ding met veertjes. Vederlicht. En onbeschrijfeljk van betekenis. Wat er ook gebeurt, hoop mag je altijd hebben.

In de derde strofe is het, zij het met behulp van halfrijm, gelukt om sea-extremity-me  te laten terugkomen in oord-nood-brood.  De 'sea' moest dit keer het loodje leggen.  

NB 26-11-2018: ontdek ik toch op internet een nieuwe vertaling van dit gedicht van de Belgische Sandra Roobaert, en wel eentje met een pracht van een jaloersmakende vondst voor de laatste regel. Ze vertaalt de laatste strofe als volgt: "Ik hoorde ’t in het kilste land / En op de vreemdste Zee / Maar vroeg het, zelfs in Hoogste Nood / Een kruimel van Me? Nee." .

Ik zou er dan in mijn versie het volgende van maken (ware het niet dat zo'n vondst inpikken natuurlijk niet kan): Het klonk zelfs in het koudste land / En op de verste zee / Maar vroeg het mij in grote nood / Ooit om een kruimel? Nee.

"The strangest sea" is volgens mij niet "de vreemdste zee", maar "de verste zee". Aangezien "farrest" niet standaard gebruikt wordt en "foreign" hier ook niet past, is, denk ik, "strangest" gebruikt. Wat - bij mij althans -  associaties oproept met "weird" en "peculiar" als je het met "vreemdste" vertaalt.

                                                                                                            terug naar boven 

alweer een 'grave' en een 'tomb' van emily - 13 augustus 2011

Hoe klein de gedichtjes ook zijn, in beide komt er weer een graf voor. Toch gaan ze allebei over verschillende dingen.

In 'I had no time to hate, because'  komt lief hebben aan bod, als een werkwoord. In 'I died for beauty, but was scarce'
gaat het over niets minder dan de schoonheid en de waarheid.

'But since some industry must be' klinkt behoorlijk calvinistisch. Daarom vond ik 'voor mijn goed fatsoen' wel mooi in die sfeer passen. 'The little toil of love' : het gezwoeg en geploeter voor de liefde, in de liefde, wie zal het zeggen?

Schoonheid en Waarheid liggen gebroederlijk bijeen in het graf. Als zielsverwanten. Gebroederlingen, ook wel broederskinderen genoemd, zijn volle neven en nichten. Zowel voor vrouwen als mannen te gebruiken dus. Evenals gebroederlijk, wat toch een heel gewoon woord is. Mijn Kleine Koenen vermeldt het echter niet, mijn Dikke van Dale wel natuurlijk.

Bij 'for beauty' en 'for truth' in de tweede strofe als antwoord op 'why they failed' is het mooier niet nogmaals 'voor schoonheid' te gebruiken. Met tekortschieten  kom je als vanzelf op 'in schoonheid'.  


 
                                                                                                       terug naar boven 

guus middag over het vertalen van emily dickinson's poëzie - 11 augustus 2011

Ik vond een paar ware woorden over het vertalen van poëzie van Guus Middag in Meander Magazine.
Hij leest liever een vrije vertaling, dan een - geforceerde - letterlijke vertaling. Helemaal mee eens.

Het strikte handhaven van de vorm - bij Emily Dickinson meestal een viervoetige jambe afgewisseld met een drievoetige - vindt hij minder belangrijk als dat een niet makkelijk leesbare tekst oplevert. Me dunkt, maar de kunst is nou net om zo te vertalen dat zo'n typerend metrum overeind blijft. Niets erger dan een gedicht dat soms wel en soms niet een bepaald metrum volgt.

Ik stel mijzelf tot doel én de vorm te handhaven én tot een goed lopend, leesbaar gedicht te komen dat qua betekenis en sfeer zo min mogelijk afwijkt van het origineel. Als een letterlijke vertaling een onbegrijpelijke tekst in het Nederlands oplevert is dat sowieso uit den boze. 

 
                                                                                                        terug naar boven 

I measure every grief I meet (emily dickinson) - 10 augustus 2011

Ze kán er wel wat van, die Emily. Treurnis troef zou ik haast zeggen.
Toch blijft het boeien hoe ze haar gevoelens beschrijft. Je voelt de zwaarte haast zelf.

Dit keer bleek al vrij snel dat het een onmogelijke opgave was waar zij met 'I wonder, I measure, I note' begint, ook steeds met 'ik' te beginnen. Er ging teveel informatie verloren. Dat is bij Emily Dickinson toch een voortdurend gevecht, omdat ze zoveel in een regel stopt. Eén van haar langste gedichten is dit overigens.


                                                                                                                           terug naar boven 

nogmaals: to make a prairie it takes a clover - 8 augustus 2011

In hetzelfde artikel op www.mennoterbraak.nl waar ik in het vorige stukje over schreef trof ik de vertaling van Simon Vestdijk aan van 'To make a praire it takes a clover'.  Deze heb ik nu toegevoegd aan het stukje van 23 juli 2011.

                                                                                                            terug naar boven 

nogmaals: if I shouldn't be alive - 8 augustus 2011

Op zoek naar iets anders liep ik gisteren opnieuw op tegen vertalingen van het gedicht 'If I shouldn't be alive' van Emily Dickinson. Op de website www.mennoterbraak.nl  vond ik een artikel van zijn hand waarin de vertalingen van Simon Vestdijk en Garmt Stuiveling worden vergeleken.
Op 21 juli jl. zette ik hier al eens de vertalingen van Peter Verstegen en Jan Eijkelboom naast elkaar. Nu voeg ik er hier voor de volledigheid Vestdijk en Stuiveling aan toe.


If I shouldn't be alive
When the Robins come
Give the one in Red Cravat
A Memorial crumb

If I couldn't thank you
Being fast asleep
You will know I'm trying
With my Granite lip!
Simon Vestdijk

Als ik niet meer in leven zal zijn
En de roodborstjes komen, zul je dan schenken
Dat een met 't dasje van karmozijn
Een kruimel brood als aandenken?

En hoor je dan mijn dankwoord niet
Diep uit de donk're groeve,
Weet, dat ik 't toch zal beproeven
Met mijn lippen van graniet.


Garmt Stuiveling

Als ik mooglijk niet meer leef
bij het keren van de roodborst,
geef die met zijn purpren das
dan een in-memoriam-broodkorst.

En als 'k jou niet dank-zeg
- want ik slaap zoo diep -
jij weet hoe 'k het toch probeer
met granieten lip.


Merkwaardig vind ik het dat Menno ter Braak de vertaling van Stuiveling toentertijd afdeed als zeer onpoëtisch, terwijl Vestdijk kennelijk dacht er goed aan te doen van alles toe te voegen om maar te kunnen rijmen. Het compacte karakter van het gedicht gaat daardoor totaal verloren. Zonde!  
Mijn vertaling zou Ter Braak waarschijnlijk onoorbaar hebben gevonden. Tja.

                                                                                                             terug naar boven 

the soul should always stand ajar + I never saw a moor (dickinson) - 6 augustus 2011

Eerst 'I never saw a moor' maar. Hoe kleiner het gedicht, des te lastiger is de vertaling.  En ik sta altijd weer versteld hoeveel variaties je nog kunt bedenken op 8 zinnetjes. Dit keer leek het me aardig om te proberen 'I never' dat 3 keer voorkomt ook 3 keer met dezelfde woorden te vertalen. 'Nog nooit' is dat geworden.

De tweede strofe is interessant omdat Emily Dickinson naast 'God' en 'spot' ook 'given' op 'heaven' wil laten rijmen. Ik ben ervan overtuigd dat ze zó bezig is geweest. Daarom gaat het er bij de vertaling ook niet zozeer om, om 'chart' letterlijk te vertalen, maar vooral om het feit dat ze zich een beeld denkt te kunnen vormen van de hemel, net zo goed als ze zich dat van de zee en de hei heeft gevormd, zonder dat ze die gezien heeft.
Deze gedachte is bepalend geweest voor de keuzes die ik gemaakt heb bij dit gedicht.

The soul should always stand ajar (De ziel moet op een kiertje staan).
Een pareltje. Je moet maar op het idee komen. De hemel komt langs (om de ziel op te halen), maar omdat ie wat verlegen is moet de ziel wel de deur op een kiertje laten staan. Zodat de hemel kan binnenkomen én ongezien/ongemerkt weer kan wegglippen voordat de gastvrouw (de ziel) het merkt en de kans krijgt de deur op slot te doen. Maar het is natuurlijk een illusie te denken de hemel te kunnen vangen en als ie langs is gekomen (om de ziel mee te nemen) heeft het geen zin meer de grendel op de deur te doen want dan ben je/is je ziel al meegenomen door de hemel/naar de hemel.
Prachtig!
         
                                                                                                          
 
terug naar boven 

I came to buy a smile today - dickinson - 3 augustus 2011

Je moet goed kijken om te zien hoe dit gedicht qua rijm in elkaar zit. Of Emily Dickinson dat bewust gedaan heeft?
smile  -  small ;   well  -   sell      
Sir  -  are  -  star  -   Sir
Met de eerste 'Sir' linkt ze het eerste deel aan het tweede deel van het gedicht dat met 'Sir' eindigt.
De kunst is om dat in het Nederlands dan ook - enigszins - zo te krijgen, zonder de oorspronkelijke betekenis al te zeer geweld aan te doen. De diamanten, topazen en robijnen beperken je in je mogelijkheden, maar enfin.
Nu die glimlach nog. Je gúnt het haar zo.

                                                                                                                            terug naar boven 

when I am dead, my dearest - weer rossetti - 2 augustus 2011

Het zonnetje scheen gelukkig weer, dus dan kunnen we zo'n lied over de dood wel hebben. Ik loop jaren achter, blijkt wel weer, want het net staat vol met vertalingen van dit gedicht. Ik kon er zo al vier vinden (o.m. van H. Reuvers en Henk Harmsen en twee waarvan niet duidelijk is wie de vertaler is). Het blijft leuk om te vergelijken. Wie dat ook wil doen, moet ze zelf maar even via google zien te vinden.

Ik hou van dansende gedichten, zoals deze. Misschien omdat ze dan veel makkelijker in je hoofd blijven hangen. Het zal ook wel met mijn liedteksten-liefhebberij te maken hebben. Bij songteksten kun je trouwens nog wel eens smokkelen of variëren bij lange noten e.d., maar dat kan bij strak ritmische gedichten nou net weer niet.

Opgave bij dit gedicht of uitdaging zo u wilt - maar dat woord heeft zijn kracht verloren - zijn de twee laatste regels van de beide strofen, waarin de woorden 'remember' en 'forget' worden herhaald.
Bijzonderheid daarbij: het woordje 'haply', wat niet happy/happily betekent, maar in vroeger tijden stond voor: perhaps, by accident, by chance. Christina  Rossetti is er dus niet zo zeker van of je nog zult kunnen denken of vergeten als je dood bent. Of misschien heeft ze bedoeld dat het dan allemaal niet meer uitmaakt of zij, dan wel haar liefste, al dan niet aan elkaar denken. Die beide mogelijkheden te pakken zien te krijgen is schier ondoenlijk.

                                                                                                              terug naar boven 

remember (gedachten) - christina rossetti - 31 juli 2011

Nog een sonnet en weer van Christina Rossetti. En eveneens een jambische pentameter.
Rijmschema: ABBA ABBA CDD ECE

Bij sommige gedichten zit ik al na een paar regels in mijn fantasie op een spoor dat niet per se hoeft overeen te komen met waar de dichter naartoe gaat. En vervolgens kan ik mijn eigen gedachten niet meer los laten. Dat was ook nu het geval, zelfs zodanig dat ik het resultaat geen vertaling kan noemen. Het gedicht is wel gebaseerd op 'Remember'.

Met de laatste regel kun je twee kanten op. Het kan een oproep zijn, maar je kunt er ook in gedachten 'k voor zetten.
 

                                                                                                              terug naar boven 

christina rossetti: two gazed into a pool, he gazed and she - 30 juli 2011

Een bekend sonnet dit keer, een jambische pentameter.
Rijmschema: ABBA ABBA CDD CDC


Dat beperkt een mens behoorlijk in zijn mogelijkheden. Vooral als je het liefst de 2e regel : 'Not hand in hand, yet heart in heart, I think' zoveel mogelijk overeind wilt houden. Net zoals de herhaling van 'each' in de 5e, 6e en 7e regel.
Het 'zij aan zij' past wonderwel bij het eerdere 'hij en zij' en 'zij en hij'.

En verder past het 'naar elkaar' en 'uit elkaar' mooi, hoewel het vanwege het rijm werd ingegeven.
Van de slotregel kon ik geen afscheid meer nemen. Het origineel lijkt een beetje een noodgreep te zijn (mag je dat zeggen?) en via het rijm werd het 'moed insprak'. Zo van 'ga nou maar'.

                                                                                                              terug naar boven 

en 3 x emily dickinson's presentiment is that long shadow on the lawn naast elkaar - 25 juli 2011

In een stuk in de Volkskrant van 9 december 2005 trof ik twee vertalingen aan van dit korte gedichtje.
Eén van Peter Verstegen en één van Jan Eijkelboom.

Presentiment - is that long Shadow - on the Lawn
Indicative that Suns go down -
The Notice to the startled Grass
That Darkness - is about to pass -




Peter Verstegen

Een Voorgevoel - die lange Schaduw - op 't Gazon -
Teken dat de zonnen ondergaan -
Voor het geschrokken gras bericht
Dat daglicht voor het Donker zwicht -


Jan Eijkelboom

Voorgevoel - is die lange Schaduw - op 't Gazon -
Duidend op zonsondergang -
Waarschuwing aan 't verschrikte Gras
Dat duisternis - in aantocht was -


Ik denk dat Emily Dickinson met 'suns' bedoelde dat de zon nu eenmaal altijd, elke dag weer, ondergaat. Aan het goede komt altijd weer een eind misschien? In die zin had ik, als ik al voor 'zonnen' had gekozen, gezegd: 'Teken dat zonnen ondergaan".
Maar door 'zonsondergang' te gebruiken en niet 'de zonsondergang" ben je er ook.


Mooi overeenstemmend met de klankenreeks van Emily Dickinson is Peter Verstegen's:
'gras bericht dat daglicht voor het donker zwicht'
'strartled grass that darkness is about to pass
'

Wat ik zelf mooier vind dan 'geschrokken gras' en ''t verschrikte gras' is het idee dat het gras er rustig bij ligt en wordt opgeschrokken door de schaduw en daaruit haar conclusies kan trekken. Enfin.
Allerlei varianten voor die 3e en 4e regel hebben de revue gepasseerd.
Eerst vanuit de gedachte dat het gras verrast moest zijn en de schaduw de boodschap van de duisternis brengt:


Het brengt door duisternis belast
Haar boodschap die het gras verrast.       
OF
Een boodschap die het gras verrast
Daarmee door duisternis belast
                        

Toch maar niet, was de conclusie.
Eenmaal op 'opgeschrokken' gekomen, kwam ook nog deze variant langs
En 't gras dat opgeschrokken is
Verwittigend van duisternis


Maar Emily Dickinson zet het gedicht in de tegenwoordige tijd; het speelt zich voor haar ogen af, als het ware.  Is that long shadow on the lawn.  Darkness is about to pass.  Daarom luidt de vertaling nu als volgt:

Een voorgevoel, die lange schaduw op 't gazon
Voorbode van zonsondergang
En 't gras dat opgeschrokken wordt
Weet, het wordt donker binnenkort
                                                                                          terug naar boven 

4 x to make a prairie it takes a clover and one bee - 23 juli 2011  (op 8-8-11 Vestdijk toegevoegd; op 9-10-11 Louise van Santen toegevoegd; op 6-2-2017 Jan Eijkelboom toegevoegd)

Wat je allemaal wel niet met woorden kunt doen!

Zo'n kort gedichtje en dát levert al 4, nee zelfs 5, inmiddels 7 verschillende vertalingen op. Leuk om bij elkaar te zien staan. Onlangs nummer 8 gevonden.


Emily Dickinson (1830-1886)

To make a prairie it takes a clover and one bee
One clover, and a bee
And revery.
The revery alone will do,
If bees are few.

Simon Vestdijk

Voor het maken van een weide heeft men klaver noodig en bijen,
Eén klaverplantje en één bij -
En droomerij,
Of droomerij alleen,
Wanneer er weinig bijen op de been
Zijn.

Ivo van Strijtem 

Maak je een wei neem dan klaver en één bij
Eén klavertje, een bij,
En droom erbij.
De droom is al voldoende fijn
Als er slechts weinig bijen zijn


Guus Vreeburg

Wil je een weide neem dan een klaver en één bij,
Eén klaver en 'n bij,
En mijmerij.
Genoeg is enkel mijmerij,
Bij weinig bij.


Louise van Santen

Voor een weide heb je nodig, een klaver en één bij
Eén klaver en een bij
En dromerij.
Dromerij alleen mag ook -
Bij weinig bij.

Peter Verstegen 

Het maken van een wei vereist een klavertje en één bij
Eén klavertje, een bij,
En dromerij.
Genoeg is enkel dromerij,
Bij weinig bij.

Lucienne Stassaert

Voor een wei hoef je maar een klaver en één bij
Eén klaver en één bij
En dromerij.
Louter dromerij voldoet,
Met weinig bijen evengoed.

Jan Eijkelboom

Wie een weide wil maken
Neme een klaver en één bij
Eén klaver en een bij
En mijmerij
Zijn bijen ver te zoeken
Neem dan met mijmerij genoegen

Ans Bouter 

Een mooie weide maak je met klaver en één bijtje

Eén klavertje, één bijtje
En mijmerij
En mijmerij peinst zelf zo'n plek
Bij bij-gebrek


Een paar kanttekeningen.
Met 'to make' en 'it takes' moet je wat doen. Guus Vreeburg kiest voor 'Wil je een weide', dat vervroegt de alliteratie. Het 'vereist' van Peter Verstegen vind ik wat vormelijk klinken. Ik heb voor 'mooie' en 'maak' gekozen.


Dan 'a clover'. Een klaver zeggen we eigenlijk niet; wel klaver of klavertje en dan liefst klavertje vier. Ook omdat je in de 2e regel nog de kans krijgt 'klavertje' te gebruiken, kun je goed 'maak je met klaver' zeggen in de 1e regel, vind ik.
Ons 'bijtje' kent het Engels niet. Maar 'bijtje' brengt wel perfect tot uitdrukking  wat voor piepklein beestje voor een hele weide kan zorgen. En omdat het ook nog eens mooi klinkt bij weide heb ik daarvoor gekozen. 

Bij het hardop lezen bleef ik bij de 2e regel steeds 'één klavertje, één bijtje' zeggen. Dat klinkt beter dan 'één klavertje, een bijtje' op de een of andere manier.'Eén klavertje en een bijtje' had weer wel goed geklonken overigens, dus als je 'en' er tussen zet.

Revery: a state of pleasant dreamy thought. Zo is het. Het is méér dan dromen alleen. Daarom moet het voor mij 'mijmerij' zijn.
Wat wel prachtig is, is het 'en droom erbij' van Ivo van Strijtem. Vooral omdat daar de bij weer om de hoek komt kijken. Maar al met al misschien toch teveel bij bij elkaar?

"It takes' en 'will do' zijn aan elkaar gewaagd in het Engels. Je hebt een klavertje en een bij nodig, maar met mijmeren alleen kom je er ook. Dat voldoet. De droom is al voldoen
de fijn' brengt dit teweegbrengen echter niet tot uitdrukking.
'Een droom zou op zichzelf voldoen' heb ik overwogen. Maar ik wilde juist van de dromerij af.

En 'If bees are few' was er ook nog. Op de een of andere manier kwam ik via 'gebrek' op 'plek' en op 'zelf maken, creëren of scheppen'. En nog weer uren later, toen ik nog eens naar mijmerij keek, kwam ik op peinzen.
'Bij een gebrek aan bij' kan natuurlijk niet, vandaar ''bij bij-gebrek'.

   
                                                                                                          terug naar boven 

the grass so little has to do - 21 juli 2011 (+ 15 juli 2012)

Altijd ontdek je weer iets nieuws bij het vertalen. Ik had al vrolijk: 'ontvangt de vlinders in haar groen' geschreven, blijkt het 'zijn groen' te moeten zijn. Minder mooi, maar wat moet dat moet. Bij nader inzien kan "in het groen" ook, dat doe ik dan toch liever.

Ga je mee met het halfrijm van Emily Dickinson, of mag volrijm ook, zij het af en toe, want anders wijkt het teveel van haar stijl af? Lastige keuzes.

In de 3e en 4e regel van de eerste strofe komen 'butterflies to brood' en 'bees to entertain' voor. 'Ontvangt de vlinders' moet dit enigszins opvangen en 'het groen dat door de bijen wordt aangeprezen' verbindt de 4e regel ook stevig met de 3e.

In de 3e strofe gaat het over 'dews' en 'duchess'. Door te kiezen voor 'dame' in plaats van  een letterlijke vertaling blijft de allitteratie overeind.

De 3e en 4e strofe staan de woorden: fine, notice, divine, pine en ook spice centraal. Daar is Emily Dickinson mee in de weer geweest of misschien met nog wel wat andere (half-)rijmwoorden. Met: strelen - ziet/ delen -verliet heb ik geprobeerd eenzelfde soort verbinding tussen die strofen te maken.

Over 'Ik wou dat ik er lag' ben ik zeer tevreden. Allereerst omdat die twee maal 'I' terugkomt in twee maal "ik". Maar ook omdat je er nu twee kanten mee opkunt. Ik denk dat ze een grassprietje of strootje hooi zou willen zijn dat in de hooischuur ligt. Maar, zo geformuleerd, kan het ook betekenen dat ze op het gras/het hooi zou willen liggen. Even goede vrienden. 

 
                                                                                                          terug naar boven 

if I shouldn't be alive - emily dickinson - 21 juli 2011

If I shouldn't - If I couldn't   doe dat maar eens na in het Nederlands: onbegonnen werk. Wat wel haalbaar is en wat mij betreft een eerste vereiste bij het vertalen is het metrum en het ritme van het gedicht aanhouden.


Maar Emily Dickinson stelt je nog voor andere opgaven.
Toen ik in Meander Magazine online twee vertalingen van dit gedicht vond, werd ik geprikkeld om eens te kijken of het beter kan, in mijn ogen.
Allereerst de versies van Peter Verstegen en Jan Eijkelboom, met commentaar erop.


If I shouldn't be alive
When the Robins come
Give the one in Red Cravat
A Memorial crumb

If I couldn't thank you
Being fast asleep
You will know I'm trying
With my Granite lip!
Als ik niet meer leven mocht
En de Roodborst kwam
Geef die met de Rode Sjaal
Een Gedachteniskruim -

Kan ik u niet danken,
Is mijn slaap te diep,
Weet dat ik mijn best doe
Met Granieten lip!


Peter Verstegen volgt gelukkig het metrum (trochee) van Dickinson. In een eerdere versie van de vertaling was 'het gedachteniskruim': 'In memoriam kruim'.  'Diep' en 'lip' voor 'asleep' en 'lip' is prachtig gevonden en het blijft dicht bij het origineel. 
 
If I shouldn't be alive
When the Robins come
Give the one in Red Cravat
A Memorial crumb

If I couldn't thank you
Being fast asleep
You will know I'm trying
With my Granite lip!
Als de roodborstjes komen
En ik leef niet meer
Geef die met de rooie das
Een kruim te mijner eer

Als ik je niet kan danken
Daar ik het leven liet
Weet dan dat ik mijn best doe
Met lippen van graniet

Jan Eijkelboom's vertaling van de 2e strofe volgt weliswaar niet het origneel qua metrum, maar loopt fantastisch. Waarom heeft hij de 1e strofe niet óók zo ingericht vraag ik me af. Nu komen de twee strofen los van elkaar te staan, alleen al door de vorm.  'Lippen van graniet' is daarentegen weer veel mooier dan 'met granieten lip'.

If I shouldn't be alive
When the Robins come
Give the one in Red Cravat
A Memorial crumb

If I couldn't thank you
Being fast asleep
You will know I'm trying
With my Granite lip!
Mocht ik als de roodborst komt
Niet in leven zijn
Geef die met de rode das
Kruimels namens mij

Als mijn 'dank je wel' dan
Telkens weer verstomt
Komt dat door mijn slapen
En granieten mond

Roodborstjes zijn ellendelingen voor wie de trochee als versvoet heeft. 'Robins' klinkt zoveel zachter dan roodborst; merels zou wat dat betreft beter klinken, maar die hebben weer geen rode das. Dus toch 'roodborst'.
Al die d's in 'die met de rode das' passen bij de stijl van Emily Dickinson.

In de 2e strofe stond die granieten lip mij een beetje tegen. Die staat er vooral vanwege 'asleep' in de 6e regel. Daarom staat er ook niet 'lips', denk ik.
Vandaar de 'granieten mond'. Die zie ik zo voor me.

                                                                                                     
 
terug naar boven 

strofe er weer uit - 18 juli 2011

Meende ik een strofe overgeslagen te hebben uit 'Because I could not stop for death', maar nu kom ik de versie zónder die strofe toch weer in verschillende anthologieën tegen. Hij is ook niet erg mooi en kan er inderdaad beter uit. Geschrapt dus maar weer. 

                                                                                                       terug naar boven 

emily dickinson: I had been hungry - 14 juli 2011

Nog zo'n compact gedicht van Emily Dickinson. Prachtig.
Diep moet je erin duiken om het te pakken te krijgen.

En, wat wel vaker gebeurt, kost de ene strofe veel meer tijd dan de andere. Dit keer gaf de 3e strofe kopzorgen. Tot ik besloot het op te geven én de natuur én de vogels allebei op te nemen. Jammer, van de vogels, maar ja, het kon niet anders.

Het begon al goed met: 'Ik had ernaar verlangd'. Ernaar? Hoe langer je ernaar kijkt, des te gekker ziet het eruit. Moet het niet er naar zijn, begon ik me af te vragen. Maar nee hoor, toch ernaar, volgens de Dikke Van Dale. (Ook dat gepuzzel en opzoekwerk maakt vertalen leuk).

Verder is - achteraf bezien - 'waar de weelde was' en 'die rijkdom daar'  wel aardig, maar het was me er niet om begonnen.


                                                                                                     terug naar boven 

emily dickinson: there's a certain Slant of light - 12 juli 2011

Heavenly hurt, begin er maar eens aan. Ondoenlijk om dat mooi te vertalen. In een paar prachtige regels zulke mooie beelden oproepen, dat kan Emily Dickinson als geen ander, vind ik.
Een paar kanttekeningen.

In het woord 'gedragen' komt voor mijn gevoel het opheffen door te dragen dicht bij de betekenis van 'heft' én het brengt tegelijkertijd het drukkende van op gedragen toon zingen mooi tot uiting. Beter dan 'verheven'.

Zinnigheid kan zowel staan voor het zinvol zijn, de redelijkheid, als voor lust of begeerte. Als vertaling van the 'meanings' wordt natuurlijk het zinvol zijn bedoeld.

Het licht dat je dichtbij brengt, dicht bij de intensiteit van het leven. Je bent er even kind aan huis. Zo borrelde kind aan huis bij de schikgodin bij me op. De schikgodin die over leven en dood beschikt.

                                                                                                   terug naar boven 

strofe overgeslagen van: because I could not stop for death - 9 juli 2011

Ik kom er nu achter dat ik een strofe per abuis heb overgeslagen bij het vertalen van
"Because I could not stop for death". Raadselachtig.
Enfin, nu gecorrigeerd deze fout.

                                                                                                    terug naar boven 

roald dahl: television  - 3 juli 2011

Bijna een maand niet of nauwelijks aan vertalen toegekomen door persoonlijke omstandighedenJe moet je kop erbij hebben, dat blijkt dan maar weer.
Iets luchtigs leek dan ook op zijn plaats nu. En op de plank lag al een tijdje de tirade van Roald Dahl over de ellende die de TV veroorzaakt. Zijn stem erbij is eigenlijk onontbeerlijk.    

                                                                                                       terug naar boven 

she was a phantom of delight  -  24 mei 2011

Een viervoetige jambe oftewel een jambische tetrameter. Eén van de bekendste gedichten van William Wordsworth.
Al in 1940 vertaald door J.C. Bloem. Het is wel aardig om die versie eens naast de mijne te zetten. Wat je al niet met woorden kunt doen. Maar dan heb je ook het origineel nodig om te kunnen vergelijken

She was a Phantom of delight
When first she gleamed upon my sight;
A lovely Apparition, sent
To be a moment's ornament;
Her eyes as stars of Twilight fair;
Like Twilight's, too, her dusky hair;
But all things else about her drawn
From May-time and the cheerful Dawn;
A dancing Shape, an Image gay,
To haunt, to startle, and waylay.

I saw her upon nearer view,
A Spirit, yet a Woman too!
Her household motions light and free,
And steps of virgin-liberty;
A countenance in which did meet
Sweet records, promises as sweet;
A Creature not too bright or good
For human nature's daily food,
For transient sorrows, simple wiles,
Praise, blame, love, kisses, tears, and smiles.

And now I see with eye serene
The very pulse of the machine;
A Being breathing thoughtful breath,
A Traveller between life and death;
The reason firm, the temperate will,
Endurance, foresight, strength, and skill;
A perfect Woman, nobly planned,
To warn, to comfort, and command;
And yet a Spirit still, and bright
With something of angelic light

Zij was verlangens droombeeld zelf
Een zichtbre lieflijkheid, een elf
Toen ze eerstmaal straalde voor mijn blik
Tot sieraad van één oogenblik
Haar oogen scheemrings starrenpaar
Als scheemring ook haar duister haar
Maar al de rest verheergewaad
Door Mei en blijde dageraad
Een dansende gestalte, een beeld
Dat overrompelt, plaagt en speelt

Ik zag haar, bij een naadre schouw
Een geest nog wel, maar ook een vrouw
Die omgaat door het eigen huis
Met lichte schreden, vrij en kuisch
Een aanschijn, waar herinrings zoet
Beloften even zoet ontmoet
Een schepsel, niet te goed of groot
Voor aller menschen daaglijksch brood
Voor leed en vreugde die vergaan
Lof, blaam, kus, liefde, lach en traan

En nu zie ik met helder oog
De’ impuls, die ’t werktuig zelf bewoog
Een wezen, aadmend diep en wijs
Van ’t leven naar den dood op reis
Een vast verstand en wil aan ’t werk
Voorzienig, duldzaam, vaardig, sterk
Een vrouw, volmaakt naar edel plan
Een hulp en heul en heil den man
En toch een geest, en toch verlicht
Door iets als een angelisch licht
Een droombeeld van een vrouw was zij
Een stralend schouwspel scheen ze mij
En één en al lieftalligheid
Een sieraad, een bijzonderheid
Als schemerlicht haar donker haar
En fonkelend haar ogenpaar
Geschapen uit een overdaad
En fris als elke dageraad
Een dansend wezen, altijd blij
Verrast, belaagt je, blijft je bij

Haar sprank’lende persoonlijkheid
Ging samen met haar vrouw’lijkheid
En zij bestierde moeiteloos
Het huis zoals zij dat verkoos
Weerspiegelend in haar gelaat
Wat is geweest en komen gaat
Zij voelde zich voor niets te goed
Dit schone schepsel, welgemoed
Een klein verdriet, een slimme list
Schuld, lof, de liefde, traan of twist

Nu springt ook helder in het oog
Hetgeen haar tot op nu bewoog
Zo rustig als ze adem haalt
Haar leven leidt waar dood nog draalt
Standvastig, van verlangens vrij
Vooruitziend, krachtig, sterk is zij
Perfecte vrouw van nobel bloed
Die waarschuwt, troost, gebeuren doet
En toch een heldere, scherpe geest
Die van een engel leek geweest

Zo lastig als onderstaand gedicht Lucy Gray was, zo inspirerend was het werken aan deze phantom of delight.

   
                                                                                                                           terug naar boven 

lucy gray or solitude: wordsworth  - 19 mei 2011

Pracht van een verhaal. Door het metrum behoorlijk lastig te vertalen. Ik had bijna het bijltje erbij neer gegooid. Enfin, het is af, het lied over het meisje op de hei.

                                                                                                        terug naar boven 

we are seven: william wordsworth  - 14 mei 2011

We zijn met zijn zevenen zeg je dan. Maar 'we zijn met zeven' zonder daar bijvoorbeeld man of vrienden aan toe te voegen kan je ook zeggen, zij het dat het niet de schoonheidsprijs verdient. Het sluit echter wel aan bij het Engelse 'We are seven' waar  je normaliter 'there are seven of us' zou zeggen.

Ik heb de vrijheid genomen de 1e versregel te verlengen omwille van een mooiere vertaling van "a simple child' .
Het rijmschema: ABAB CDCD etc.


                                                                                                     terug naar boven 

nurse's song van william blake  - 12 mei 2011

Als basis een anapest: 2 onbeklemtoonde lettergrepen gevolgd door 1 beklemtoonde.
Dan wordt het ook daadwerkelijk een lied. Je deint als vanzelf op de woorden mee.  Ook in het Nederlands, als het goed is.
Het rijmschema: ABCB                En binnenrijm in de 3e versregel.

Dát zijn nog eens aardige kluiven om aan te beginnen.

Het is overigens interessant om te zien wat er allemaal al niet over dit gedicht geschreven is. De ene analyse is nog mooier of diepzinniger dan de andere.
Interpreteren staat vrij, zou ik zeggen. "Maar ík heb hem er pas nog over gesproken" zou het antwoord moeten luiden op de vraag 'hoe kom je dáár nou bij?'

                                                                                                    terug naar boven 

emily dickinson: 3 gedichten  - 9 mei 2011

Tegen 'I'm nobody! Who are you?' liep ik het eerste op. Hoe, weet ik al niet meer. Hier kon 'iets voorstellen' en 'je voorstellen' gecombineerd worden. In plaats van 'Wie ben jij' had ook nog 'Stel je voor' als een nogal dwingend verzoek in de eerste regel ook nog gebruikt kunnen worden, maar dat vond ik teveel van het goede.

'This is my letter to the world' was nummer 2. In commentaren en analyses wordt dit gedicht op allerlei manieren verklaard. Ieder leest er het zijne in. En alles is waar.

Nummer 3 vind ik de mooiste: 'Because I could not stop for death
'.  Een klein verhaaltje.

                                                                                                    terug naar boven 

both sides now  - 4 mei 2011

Prachtige song van Joni Mitchell die ik nu pas gaandeweg leer kennen eigenlijk. In plaats van de 'rows and floes' - 'moons and junes' - 'tears and fears' waar ik helaas in het Nederlands geen passende oplossing voor vond, gekozen voor alliteratie. Minder, maar het kan niet anders in mijn ogen.

Jaren later, 2024, vind ik onderstaande vertaling van: Stijn De Paepe. Oók mooi.

Snoezig, kroezig englenhaar.
En slagroomtoefjes op elkaar.
En pluimgebergtes hier en daar.
Da’s hoe ik wolken zag.

Maar nu blokkeren ze de zon.
Eén sneeuwgordijn. Eén regenton.
Zoveel wat ik bereiken kon…
Tot ik de wolken zag.

De wolken heb ik sedertdien
van zowat elke kant gezien.
En helder zie ik , achteraf:
geen fluit weet ik van wolken af.

- - - - - -

Manen, maanden vol jolijt
en dansen richting duiz’ligheid
en leven in een sprookjestijd.
Da’s hoe ik liefde zag.

En nu blijkt het een show te zijn
met lui die lachen om je pijn.
Maar laat niets merken: voor de schijn
verdwijn je met een lach.

De liefde heb ik sedertdien
van zowat elke kant gezien.
En helder zie ik, achteraf:
niets weet ik van de liefde af.

- - - - - -

Tranen, wanen, blij en fier
roepen: ‘Liefste!’, nu en hier.
Circusdromen. Planplezier.
Da’s hoe ik ’t leven zag.

Maar nu doen ouwe vrienden raar.
Ze kijken vreemd. Een handgebaar.
Je raakt wat kwijt. Je wint zowaar.
Je leeft. Van dag tot dag.

Het leven heb ik sedertdien
van zowat elke kant gezien.
En helder zie ik, achteraf:
Niets weet ik van het leven af.
Ja, helder zie ik, achteraf:
niets weet ik van het leven af.


                                                                                                       
terug naar boven 

longfellow: the village blacksmith  - 30 april 2011

In al zijn eenvoud lijkt dit gedicht over de dorpssmid wel een beetje op
 Penny Lane van The Beatles. Je ziet het tafereel zo voor je. 
En Longfellow zelf heeft wel iets weg van zijn tijdgenoot Karl Marx. Kijk maar:

foto longfellow                                         foto marx                                                  
Nou ja, met een beetje fantasie.

                                                                                                   
 
terug naar boven 

and now for something completely different: aguilera  - 21 april 2011

Er kwam een verzoek binnen om 'Beautiful' van Christina Aguilera te vertalen. Een makkie vergeleken bij de gedichten
van Lord Byron c.s., vooral vanwege alle herhalingen.

Toch ook hier weer keuzes maken.
Geprobeerd uit te drukken dat hoewel je niet zou willen dat woorden pijn doen en je jezelf toespreekt op dat punt, het wel degelijk zo kan zijn. Wat de foto betreft: nog flink moeten zoeken naar een niet  vreselijk hoerige foto van Christina Aguilera. Waarom doen mensen dat? Wanna be beautiful?
 
                                                                                                      
terug naar boven 

when we two parted, nogmaals lord byron  - 18 april 2011

Een intrigerend metrum heeft dit gedicht van Lord Byron. Ik heb de neiging om de 8 regelige strofen tot 4 regelige om te bouwen.  Dan hoor je een dactylus. Als het een echte dactylus is.....  (een beklemtoonde lettergreep gevolgd door twee onbeklemtoonde lettergrepen). Maar het rijmschema (ABABCDCD)
doet vermoeden dat je toch van 8 regelige strofen moet uitgaan. Bij SHMOOP vind ik dat sprake is van accentual verse. Een vast aantal accenten per regel; hier: twee (op twee uitzonderingen na). Voor het metrisch vertalen maakt het eigenlijk niet uit. Volg het ritme is dan het devies.
Lastig punt: hoe krijg je de stilte en de tranen van het begin aan het eind er ook weer in? Lukte alleen met de stilte.
Verder werd ik wel vrolijk van: gelaatskleur    en     verraadster          
en van:  ter sprake     en      raakt me

En toen ik "meet and greet" kon omdraaien tot "begroet u -  ontmoet u" vond ik dat wel een waardig slot.

                                                                                                         
terug naar boven 

lord byron: she walks in beauty    -  7 april 2011

Een gek idee is het om aan iets bezig te zijn waar in de 19e eeuw Nicolaas Beets zich ook over heeft gebogen. Vooralsnog vond ik van hem alleen een vertaling van het 1e couplet van 'She walks in beauty'.


She walks in beauty, like the night
Of cloudless climes and starry skies;
And all that's best of dark and bright
Meet in her aspect and her eyes:
Thus mellowed to that tender light
Which heaven to gaudy day denies

In schoonheid wandelt ze, als de Nacht
Aan onbewolkte starrenbogen
Des donkers ernst, des middags pracht
Vloeit saam in haar gelaat en oogen
En mengt zich tot dien malschen gloed
Waar 't blinkendst licht voor onderdoet

Behoorlijk anders ziet mijn vertaling eruit, die de titel 'Ze deelt haar schoonheid' heeft meegekregen. Het meeste gepuzzel leverde de 3e en de 4e versregel op.
Misschien leuk om te laten zien waartussen - onder meer - gekozen moest worden:


And all that's best of dark and brigth
Meet in her aspect and her eyes


Haar uiterlijk, haar oogopslag
Verhaalt van licht en duisternis
OF
In haar figuur en oogopslag
Ontmoet het licht de duisternis
OF
En haar verschijning maakt gewag
Van licht zowel als duisternis

Uiterlijk, voorkomen, verschijning, figuur, gestalte, gedaante, gelaat, aanblik, silhouet ...... woorden proeven en kiezen dus. Verschijning vond ik het mooist omdat er 'schijnsel' in zit, wat weer verwijst naar licht.
En op de een of andere manier moesten haar ogen terugkomen in de vertaling. 

                                                                                                           terug naar boven 

over daffodils en klaprozen: nogmaals wordsworth  -
4 april 2011

Ik zie het helemaal voor me, de prachtige bloemenzee waar Wordsworth over dicht. Maar laat ik nou daffodils (narcissen) zo ongeveer de lelijkste bloemen op aarde vinden.... Een schitterend veld met klaprozen daarentegen heb ik zelf een keer gezien: op het eiland Rügen. Zeer inspirerend.

Het is een sport om te proberen ook in het Nederlands de jambische tetrameter voor elkaar te krijgen zonder te veel af te wijken van de oorspronkelijke betekenis.

Verder vond ik het leuk dat ik de bloemenzee kon laten dansen, wuiven, deinen en golven, wat ook weer mooi past bij de golven van het meer. En, zonder daar overigens op uit te zijn geweest, komen er, net als in het oorspronkelijke gedicht, enkele allitteraties voor.

                                                                                                         terug naar boven 

william wordsworth  - 3 april 2011

Een gedicht van Wordsworth waarin hij beschrijft wat hij in 1802 ziet en ervaart als hij vanaf de Westminster Bridge naar zijn stad kijkt. Composed upon Westminster Bridge is een Italiaans sonnet bestaande uit 14 versregels. Twee kwatrijnen vormen het octaaf gevolgd door twee terzinen die het sextet vormen.  Elke versregel bestaat uit 10 lettergrepen.

Het rijmschema: ABBA ABBA CDC DCD

                                                                             terug naar boven 

stevie wonder  - 24 maart 2011

Door de zwarte lijst op radio 6 hoorde ik 'I wish' van Stevie Wonder weer eens
. Prachtig nummer, veel op gedanst. En, voor de zoveelste keer, zonder enig benul van waar over gezongen werd.  Nu dus wel eens goed naar de tekst gekeken.

                                                                                                       terug naar boven 

beatles vertalingen uit 2007 opgekalefaterd   - 21 maart 2011

Liep afgelopen weekend toevallig tegen een oude vertaling van 'From me to you' aan waar ik in 2007 kennelijk tevreden over was, maar die me nu niet meer beviel. Ook 'A hard day's night' wat aangepast, evenals 'Can't buy me love', 'Penny Lane' en 'She loves you, yeah, yeah, yeah'. Allemaal uit 2007
.

                             
                                                                            terug naar boven 

christopher marlowe (1564 - 1593)   -  14 maart 2011

Je zal maar een gepassioneerd dichter zijn en er dan op je 29e al tussenuit knijpen, tijdens een gevecht in een kroeg, wil het verhaal. 'The passionate shepherd to his love' is een beroemd gedicht van Christopher Marlowe.
Ik heb het plan opgevat om weer eens een paar bekende gedichten te gaan vertalen. Dit is de eerste van deze serie.
Je ziet het landschap aan je voorbij trekken en met een beetje fantasie ook de herder en z'n lief.

 
                                                                                                             terug naar boven 

mijn zestigste   -  4 maart 2011

Een lied over een oude soldaat met een erg lastige slotzin: 'I've no wish to be living sixty years on'.  Een zoveelste poging luidde: 'Daarom haal ik de zestig net zo lief niet meer'. Niet dáárom, maar daaróm. Volgens Van Dale kan de klemtoon wisselen, maar... toch niet helemaal tevreden. Vervolgens: 'Mijn zestigste
beleef ik liever niet meer' , maar 'liever niet meer' loopt toch niet zo lekker en past ook minder goed. Uiteindelijk dus: 'Mijn zestigste beleef ik net zo lief niet meer'. Dat vergt wel enige timing bij het zingen, maar het kán. Echt!

                                                                                                             terug naar boven 

drie maal is scheepsrecht: house of the rising sun - 4 maart  2011

Tussen de 5 genomineerde vertalingen van "House of the Rising Sun" zit  een vertaling met een enorme taalfout erin en een vertaling die niet goed te zingen is.
Wat heeft de jury bezield? Maar gelukkig is ook de vertaling van Hans Claus genomineerd die een paar mooie vondsten bevat!


Eerst even de taalfout
 

Oh mother tell your children
Not to do what I have done
Spend your lives in sin and misery
In the House of the Rising Sun

O moeders, zeg je dochters
Niet zo dom te zijn als mij
Een leven in de IJzeren Maagd
Is het tegendeel van vrij

En de slecht zingbare regels......
There is a house in New Orleans
They call the Rising Sun
And it's been the ruin of many a poor boy
And God I know I'm one

Er staat een huis op Katendrecht
De tent van Tante Sjaan
Waar jonge sloebers net als ik
Naar de verdommenis gaan


Oh mother tell your children
Not to do what I have done
Spend your lives in sin and misery
In the House of the Rising Sun

O moeder zeg je kinderen
Toch nooit mijn weg te gaan
Van zonde en ellende
Naar het huis van Tante Sjaan

Well, I got one foot on the platform
The other foot on the train
I'm goin' back to New Orleaqns
To wear that ball and chain

Eén voet staat nog op het perron
Eén voet al in de trein
Ik ga weer terug naar Katendrecht
Het einde van de lijn

Maar dan de mooie vertaling van Hans Claus die er zelfs overtuigend in is geslaagd  'the Rising Sun' niet te vertalen. Tóch lopen die regels soepel.

There is a house in New Orleans
They call the Rising Sun
And it's been the ruin of many a poor boy
And God I know I'm one

My mother was a tailor
She sewed my new blue jeans
My father was a gamblin' man
Down in New Orleans

Now the only thing a gambler needs
Is a suitcase and trunk
And the only time he's satisfied
Is when he's on a drunk

Oh mother tell your children
Not to do what I have done
Spend your lives in sin and misery
In the House of the Rising Sun

Well, I got one foot on the platform
The other foot on the train
I'm goin' back to New Orleans
To wear that ball and chain

Well, there is a house in New Orleans
They call the Rising Sun
And it's been the ruin of many a poor boy
And God I know I'm one

I’m going back to New Orleans  *
My race is almost run
I’m going back to end my life
In the house of the rising sun
Er staat een huis in New Orleans
Het heet 'the Rising Sun'
Een arme-sloebers-Waterloo
Ik weet er alles van

Mijn moeder: taaie werkster
Zij maakte deze jeans
Mijn vader: ouwe pokeraar
Zat vaak in New Orleans

Een gokker moet geen vastigheid
Geen huis, gezin of baan
Z'n leven krijgt alleen maar zin
Als hij niet meer kan staan

Ach moeders, houdt je zonen voor
Die kant nooit op te gaan
De "Rising Sun' daar komt het door
Je gaat er naar de maan

Nu mag de trein vertrekken
Ik hoor nou eenmaal daar
Ik word verwacht in New Orleans
Dat huis staat voor me klaar

Die warme plek in New Orleans
Die ouwe 'Rising Sun'
Dat arme-sloebers-Waterloo
Daar weet ik alles van

Al ging ik weg, ik kwam nooit los
"Vaarwel' werd steeds "tot ziens"
Het wordt mijn tijd: de laatste reis
Bestemming: New Orleans

De mooiste vondsten staan in het 4e couplet en het bonuscouplet!

Wat verder opviel aan de genomineerde vertalingen is dat niemand echt een goede oplossing vond voor: "I'm goin' back to New Orleans - to wear that ball and chain". Ook ik ben daar niet goed in geslaagd, maar mijn vertaling bevat wel weer aardige andere vondsten.


 
                                                                                                             terug naar boven 

your song.... voor jou  -  23 februari 2011

Een taai gevecht met dit mooie nummer dat Bernie Taupin geschreven heeft. De woorden worden er als het ware tussen gefrummeld. Hoe moet ik het zeggen. En probeer het dan nog maar eens in het Nederlands op dezelfde manier te doen, én goed zingbaar te houden of te krijgen, want probeer het zelf maar eens soepel in het Engels te zingen. Enfin.

Al direct in het eerste couplet vond ik een concessie aan de hoofdregel: hou het ritme van de oorspronkelijke song aan, op zijn plaats. Bij "I'd buy a big house where we both could live' kan je wel voor het gemak over een kasteel beginnen, maar het gaat juist om het léven dat je samen wilt delen. Door er  'een huis waar ik een nieuw leven - met jou begon' van te maken komt het accent bij het leven te liggen.  Ach ja, goeie smoes?!
Voor jou

 
                                                                                                            terug naar boven 

kijk eens een lief klein broertje  -  11 februari 2011

Bernie Taupin verstaat de kunst in zijn songs kleine verhaaltjes te vertellen waar hij ook de sfeertekening bij levert. Zo ook in de song "The greatest discovery".  Je ziet direct dat kleine ventje voor het raam staan te kijken, zich afvragend wat er allemaal aan de hand is.

Het eerste couplet vol alliteraties. In de andere coupletten wisselt het rijmschema steeds.
Het verhaal en de muziek ontroeren nog steeds.


 
                                                                                                            terug naar boven 

zing "first episode at hienton" mee met de piano via een vlog  -  8 februari 2011

Op zoek naar achtergrondinformatie over dit nummer kwam ik per ongeluk terecht op een zogenaamd vlog "The Elton John Daily Piano Cover Vlog" . Een aantal songs van Elton John worden prachtig uitgevoerd op de piano en je kunt makkelijk meezingen.

"I was one as you were one", de eerste regel van dit nummer is gelijk ook de lastigste om te vertalen. Wat wordt er precies bedoeld en hoe krijg je dat in het Nederlands passend op de muziek. 'Elk op zijn manier uniek' - nee; 'Altijd onafscheidelijk' - nee; 'Ik alleen en jij alleen' - nee; 'Allebei graag op onszelf' - dat moet 't zijn - in ieder geval voorlopig. Aan het eind van de song nog een dergelijke opgave......  Inmiddels de openingsregel al weer veranderd in: 'in ons eentje jij en ik' .


                             
                                                                             terug naar boven 

sorry seems to be the hardest word  -  2 februari 2011

Vergat ik nog te vermelden dat ik door de serie "'t Spaanse Schaep" weer eens naar Elton John ben gaan luisteren. In aflevering 8 wordt een mooie hertaling van de hand van Frank Houtappels van "Sorry seems to be the hardest word" gezongen door Kootje & Door: "Sorry is een vreselijk moeilijk woord". Mij viel direct de vondst op van de samentrekking van twee regels:  "waarom is voor mij - sorry toch zo'n vreselijk moeilijk woord".
Mooie oplossing, maar ook een uitdaging om te kijken of het ook nog anders zou kunnen. 

Eerste opdracht: kan ik er voor zorgen dat alle regels die met 'what' beginnen in de vertaling ook met één en hetzelfde woord beginnen. Dat kon, zonder de betekenis geweld aan te doen.

En via 'hoe zorg ik dat je hoort wat ik zeg' kwam als vanzelf voor het 2e couplet  'want sorry zeggen ga je uit de weg' naar boven borrelen. In eerste instantie kwam ik niet verder dan 'altijd blijkt maar weer: het sorry zeggen ga je uit de weg', maar dat klinkt toch niet erg natuurlijk. Nachtje slapen, altijd goed, én toen viel me 'dat jij nooit eens een keertje sorry zegt' te binnen. Maar helemaal vrolijk werd ik toen bleek dat met een kleine variatie die regel ook aan het slot te gebruiken is. Daar ga je van lopen fluiten.

En als cadeautje bleek bovendien het binnenrijm van 'seems to me' en 'seems to be' terug te komen in 'blijkt maar weer' en 'eens een keer   tje'.
Ik was zo tevreden over deze vondsten dat ik in eerste instantie genoegen nam met de wat minder geslaagde regel: 'want het is niet zomaar botte pech'. Na nóg een nachtje slapen vond ik daarvoor echter iets veel mooiers, wat ook nog veel beter aansluit bij de rest van de tekst: 'praat wat krom is nou toch niet steeds recht'.

                                                                                                           terug naar boven 

elton john  -  1 februari 2011

Herontdekt: de liedjes op de lp Elton John uit 1970. Alle songteksten op die lp zijn geschreven door Bernie Taupin. Eén van de mooiste: "I need you to turn to", vertaald als "Bij jou wil ik schuilen". Wat zal ik er van zeggen?
verdient dramatisch klinkende woorden die je in het dagelijks leven zo gauw niet zult gebruiken. Een dramatisch nummer.

                                                                                                         terug naar boven 

at last  -  7 januari 2011

Prachtig nummer van Mack Gordon en Harry Warren. Ik kende zelfs de versie van Etta James niet, moet ik bekennen. Nu blijkt Beyoncé het ook nog eens gezongen te hebben terwijl Obama daarop met zijn vrouw aan het dansen is, midden in een enorme menigte, op de dag van zijn inauguratie.  Mijn schat luidt de titel in de vertaling.

                                                                                                   terug naar boven 

nog even over house of the rising sun  -  19 december 2010

Onduidelijk is over wat voor soort huis het gaat in deze 'traditional". Een hoerenkast, bordeel, gokhuis of gevangenis of misschien nog wel heel iets anders. Het leek mij het beste om dit in de vertaling ook in het midden te laten.

Zo ook is de regel: 'To wear that ball and chain' voor tweeërlei uitleg vatbaar. Het zou een verwijzing naar het gevang kunnen zijn, maar een huwelijk - van de slechte soort dan wel te verstaan - zou ook zo worden aangeduid. Zie daar maar eens iets op te vinden.

Zo kan vertalen ook wel eens over juist níet kiezen gaan, zo blijkt maar weer.
Zodra de uitslag van de vertaalwedstrijd er is
zet ik mijn vernieuwde vertaling op deze website.

                                                                                                            terug naar boven 

vertaalwedstrijd  -  18 december 2010

In de Volkskrant van afgelopen vrijdag stond de vertaalwedstrijd die op initiatief van het Prins Bernhard Cultuurfonds in samenwerking met de Volkskrant gehouden wordt. De wedstrijd is uitgeschreven in het kader van de Martinus Nijhoff Prijs, de belangrijkste Nederlandse onderscheiding voor vertalers.

De Engelse songtekst die ter vertaling werd aangeboden is 'House of the rising sun' van The Animals. In 2008 vertaalde ik dat nummer al eens, maar, omdat ik de melodie eigenlijk maar niks vind, heb ik 'm van de site afgehaald. (Overigens kan je 'm via google toch nog vinden, zag ik nu, maar ja).

Nu zich deze vertaalwedstrijd voordeed, leek het me toch wel leuk om mee te doen met die oude vertaling. Een enkel woordje heb ik nog verbeterd en het zogenaamde bonuscouplet dat eraan is toegevoegd moest natuurlijk nog vertaald worden, maar dat ging vlot. Gisteren gepoogd de vertaling in te zenden via de website Nederlandvertaalt.nl  - of het gelukt is, kon je niet goed zien. Enfin.

Dat vertalen kiezen is, zoals in het begeleidende artikel werd benadrukt, is zeker bij 'House of the rising sun' het geval. Het begint er al mee of je New Orleans laat staan of er een Nederlandse plaatsnaam voor neemt. Ik heb voor New Orleans gekozen, ook vanwege de jeans waar het zo handig op rijmt. Maar 'the rising sun' niet vertalen klinkt erg lelijk vind ik, dus dat is De Dageraad
geworden. Ligt voor de hand.

                                                                                                             terug naar boven 

perhaps love  -  18 december 2010

Door de Evergreen top 1000 liep ik weer tegen 'Perhaps love" van John Denver aan. Tikje sentimenteel, maar toch wel een mooie melodie. De tekst... nou ja, niet erg sterk. Eigenlijk net als 'Annie's song' een opsomming van van alles en nog wat over de liefde.
'Zou de ware liefde lijken op ........ etc.
John Denver zong het samen met Plácido Domingo, zag ik, maar ook Jan Smit en Paul de Leeuw hebben zich eraan gewaagd.  Dan valt op dat 'Some say love is everything' voor Hollanders lastig te zingen is!

                                                                                                           terug naar boven 

de lastigste uit west side story  -  2 december 2010

Eigenlijk vanaf blijven, van zo'n liedje waarvan de klanken óverbekend zijn. Of je moet die klanken proberen terug te laten komen in de vertaling. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
'Tonight' lag dan ook lang op mijn tafel. 

In de 'Tonight' van Tina Turner & David Bowie heb ik 'Altijd' gebruikt; dat sloot goed aan bij de draai die ik aan de tekst gegeven had. Maar in deze 'Tonight' past dat helemaal niet. '
Na allerlei vergeefse pogingen kwam ik uiteindelijk op 'Toen jij'!  Als grapje heb ik vervolgens van 'today'  'toen ik' gemaakt en - wat aardig aansluit bij de gebruikte tijd - de tweede keer 'Nu jij'.
Zo lijkt het net alsof er heel goed over nagedacht is, maar in dit geval zijn het gewoon invallen die achteraf beredeneerd worden. En als je het dan maar vaak genoeg zingt, gaat het zelfs nog mooi klinken.
 

                                                                                                            terug naar boven 

god only knows -  26 november 2010

Vorig jaar vertaalde ik het eerste couplet van dit prachtige Beach Boys nummer als volgt:


I may not always love you
But long as there are stars above you
You never need to doubt it
I'll make you so sure about it
God only knows what I'd be without you
Soms ben je onuitstaanbaar
Dan denk ik in 's hemelsnaam ga maar
Maar meestal duurt dat maar even
En heb ik je snel vergeven
Zonder jou zou ik niet kunnen leven


Omdat ik een meer letterlijke vertaling van 'I may not always love you' niet kon vinden situeerde ik het lied in een al langer bestaande relatie. Zo is het overigens,
denkelijk, nooit bedoeld. Vandaag nog maar eens geprobeerd meer bij de oorspronkelijke tekst aan te sluiten, met het volgende resultaat:

I may not always love you
But long as there are stars above you
You never need to doubt it
I'll make you so sure about it
God only knows what I'd be without you
Al is mijn liefde eindig
Hoe ik mijn gedachten ook pijnig (of: hoezeer ik mijn hersens ook pijnig)
Niets kan mijn liefde doven
Dus moet je me echt geloven
Zonder jou zou ik niet kunnen leven


En op 26 maart 2015 lukte het nog een derde versie te maken, die voorlopig als laatste versie staat genoteerd.
                                                                                 

                                                                                                               
terug naar boven 

pennies from heaven; blue moon; I only have eyes for you  -  25 oktober 2010

In september jl kwam de DVD uit van Dennis Potter's Pennies from heaven, eerder als serie op TV uitgebracht door de VPRO à la "The Singing Detective".
In Pennies from heaven fleuren songs uit de jaren 30 de serie op.De songs zijn ook vertaald en ondertiteld. Bij drie nummers is gebruik gemaakt van mijn vertaling: Down sunnyside lane, waarmee de eerste DVD begint, Blue moon en I only have eyes for you


                                                                                                             terug naar boven 

west side story  -  21 oktober 2010

Op mijn zoektocht naar mooie songs liep ik de West Side Story weer eens tegen het lijf. Zou je bijna vergeten hoe bijzonder die liedjes waren en nog steeds zijn trouwens!

Somewhere, ontroerend mooi en eenvoudig qua tekst. Maar mijn favoriet is toch wel America... die muziek, dat dansen, fantastisch. Kan concurreren met Michael Jackson.  

Een paar zinnen in het nummer klinken in het Engels erg geforceerd, zoals ''ll have my own washingmachine'. Dat leek in het Nederlands ook niet goed op te lossen, zolang je aan 'wasmachine' vast blijft zitten, maar 'wasautomaat' lost het probleem op. 


                                                                                                             
terug naar boven 

the way you look tonight  -  12 oktober 2010

Leuk liedje dat oorspronkelijk door Fred Astaire werd gezongen (grappig filmpje op You Tube). De versies van Frank Sinatra, Billie Holiday en Ella Fitzgerald zijn ook niet te versmaden. Michael Bublé heeft het ook gezongen, maar daar val ik een beetje bij in slaap.

Lastig nummer om te vertalen vanwege de gedeeltelijke herhaling: 'just thinking of you', 'but to love you' en 'cause I love you'. Om de tekst goed door te laten lopen en toch te eindigen op 'houden' is de kunst. Geduld is daarbij een schone zaak.

'Tonight' is helaas verloren gegaan; het lukte niet 'vanavond' op te nemen en 'vannacht' slaat nergens op. Dus is 'And the way you look tonight' 'Wat zie jij er stralend uit' geworden. 

                                                                                                              
terug naar boven 

black coffee -  27 september 2010

Ook zo'n nummer waar een herhaling van de klank, in dit geval 'black coffee', essentieel is. Pas toen ik 'met koffie' gevonden had zag ik er brood in de rest van de songtekst te gaan vertalen, die vol zit met lastige opgaven. Wat te denken van het terugkerende 'sunday', 'monday', 'weekday'..... Geen Nederlands equivalent voor kunnen vinden helaas. Wel tevreden stemde de vondst: 'zij bestiert het', wat aardig rijmt op 'zijn pleziertjes'. Het blijft geven en nemen bij het vertalen.

                                                                                                             
 
terug naar boven 

answer me, my love  -  20 september 2010

De mooiste zin uit 'Answer me, my love' is wat mij betreft: 'Just what sin have I been quilty of'....  die wanhoop. Dus die zin moest hoe dan ook overeind blijven in de vertaling. 'Zeg me schat waar ben ik schuldig aan' leek in eerste instantie een goed begin, maar paste uiteindelijk toch niet. 'Zeg me welke zonden ik beging' is het nu geworden en dat blijft zelfs nog dichter bij het oorspronkelijke 'sin'.   
En de melodie, een heerlijke  trage wals.

                                                                                                              
terug naar boven 

boris brengt herinneringen boven  -  15 september 2010

Op de Uitmarkt 2010 bracht Boris het lied 'Village ghetto land', bekend van Stevie Wonder ten gehore. Ik zag het op televisie. Prachtig, bijna vergeten hoe mooi dat nummer is. De tekst, helaas van alle tijden.

Zal ik het je laten zien - het is er om te huilen, die woorden schoten me gelijk te binnen toen ik de tekst van het nummer goed op me in liet werken. Vervolgens moest er worden aangesloten op de klank-herhalingen, de "street-steal-scene" (de ee werd een oo-klank in het Nederlands) en de "ands-ans"werd een ui-klank.

                                                                                                              
terug naar boven 

law, like love - auden  -  13 september 2010

Zelden gaat een gedicht over 'the law', de wet, het recht. Ik vraag me zelfs af of Auden het in 'Law, like love' wel over de wet heeft. Het lijkt me meer te gaan over de waarheid. Dat wat waar is.
En net zo min als we precies weten wat liefde is, weten we wat waar is.

                                                                                                           
terug naar boven 

a summer night - auden again  -  13 september 2010

Dit gedicht zou gaan over de nacht waarin Auden de onbaatzuchtige liefde ontdekt. Hoewel 'the tyrannies of love' anders doet vermoeden. 'Hier heerst wie van ons houdt' werd het in de vertaling.
 
    
                                              
                                                
terug naar boven 

'but you're my cup of tea' uit: foxtrot from a play  - 20 augustus 2010

Nog voordat ik echt aan 'Foxtrot from a play' begon was ik op 'maar jij bent wie ik blief' gekomen als vertaling van: 'but you're my cup of tea'. Immers, 'blief' gebruik je meestal als je iets niet blieft, wat ook het geval is bij 'my cup of tea'. Bijvoorbeeld: 'opera is not really my cup of tea' zeg je dan. Dat scheelt een jas, als je zo'n essentiële regel alvast hebt.

In dit gedicht gebruikt Auden twee afkortingen: A.D.C. en B.O.  Mij waren ze onbekend. A.D.C. blijkt voor aide de camp te staan oftewel: adjudant te velde. Wel, die kwam op zijn pootjes terecht. B.O. staat voor body odour oftewel zweet. Met oud ervoor en toegeschreven aan een poëet valt ook dat keurig op zijn plaats. Een vrolijk gedicht.

                                                                                                           
terug naar boven 

o tell me the truth about love - 19 augustus 2010

Ik word alsmaar enthousiaster van Auden! Wat een pracht gedicht is 'O tell me the truth about love'. Met een afwisselend ritme/metrum per couplet: jambe en anapest. Bovendien wisselt hij gebroken rijm (a-b-c-b-) af met gekruist rijm (a-b-a-b). Ik ben er nog niet achter of hiervoor een speciale naam is.....

Wel ontdekte ik dat Willem Wilmink dit gedicht ook vertaald heeft. Het is opgenomen in Deel II van zijn Verzamelde liedjes en gedichten. Wilmink koos ervoor Auden's ritme wat minder stringent te volgen. Ik vind het juist een sport om dat zoveel mogelijk wél te doen omdat het metrum in dit gedicht wel héél bijzonder is.

Ook een aardig verschil doet zich voor bij het gebruikte woordgeslacht van 'liefde'. Liefde is een vrouwelijk woord en Wilmink zegt dan ook: 'Deze zegt dat door HAAR de aarde draait / en die noemt HAAR onwijs' en 'of ruikt ZE vers en krokant'. Omdat het hele gedicht juist gaat over de vraag wat de aard van de liefde is, heb ik gekozen voor 'onzijdigheid' en steeds 'HET' gebruikt en - vanwege de onzijdigheid -  'ZIJN' in 'is zijn voorkeur wellicht fijnbesnaard' en 'is zijn vaderslandsliefde vermaard' en 'is men gek op zijn volkse verhalen'.

Kijk zelf maar wat je van de vertaling vindt.
Op You Tube wordt het gedicht overigens prachtig in het Engels voorgedragen.


                                                                                                             
terug naar boven 

nogmaals auden, over zijn gedicht at the party - 10 augustus 2010

Je ziet het voor je, die party. Langs elkaar heenpratende mensen. Maar hoe verwerk je dát element in de laatste regels van de vertaling? In 'Voortdurend praat men door elkander heen' klinkt elkander wel erg archaïsch. Kortom: niet eenvoudig. De volgende variant belandde uiteindelijk ook in de prullenbak:

A howl for recognition, shrill with fear
Shakes the jam-packed apartment, but each ear
Is listening to its hearing, so none hear
Word ik erkend door wie mij hier omringt
Dat is wat iedereen tot luist'ren dwingt
Maar niet wie puur zijn eigen lof bezingt


Het schreeuwen om aandacht, maar ook het met zichzelf bezig zijn in plaats van met de ander, wordt prachtig neergezet door Auden.

                                                                                                      
terug naar boven 

auden over de tijd - 5 augustus 2010

Een terugkerend thema bij Auden: de Tijd. In 'Our bias' wordt de Tijd verweten het altijd bij het juiste eind te hebben. In 'If I could tell you' wijst de Tijd op den duur alles uit en in 'As I walked out one evening' luidt de Tijd onverbiddelijk het verval van krachten in.  

                                                                                                                
terug naar boven 

auden: how wrong they are in always being right - 4 augustus 2010

De mooiste regel in 'Our bias' - het gedicht waarin de leeuw en de roos zich niets van de tijd aantrekken, terwijl de dichter zich al door een mooie klank laat afleiden van zijn doel -  is toch wel de regel waarin de tijdwijzers op de korrel worden genomen. De zandlopers en de kerkklokken krijgen een bijzonder verwijt naar hun hoofd geslingerd: 'How wrong they are in being always right'.

Zo mooi krijg je het in het Nederlands niet voor elkaar,want met 'Hoe stiptheid onbevangenheid verraadt'  vul je eigenlijk al te veel in wat Auden met 'wrong' en 'right' bedoeld zou kunnen hebben.

Toch meende ik al vertalend - maar slechts voor even - een aardige oplossing gevonden te hebben, die speelt met gelijklopen en gelijk hebben. Voor de aardigheid vermeld ik hem hier:


Geen leeuw let op het lopen van het zand
De bloem kijkt nog geen klok, maar is op tijd
Vergissen vindt de Tijd altijd gênant
Hij hééft het niet, al loopt de klok gelijk

The hour-glass whispers to the lion's roar
The clock-towers tell the gardens day and night
How many erros Time has patience for
How wrong they are in being always right


Maar de bezwaren zijn te groot. Bij de laatste regel moet je te veel nadenken voor je 'm begrijpt. Het idee van de bloem die kan klokkijken is aardig, maar kun je eigenlijk wel zeggen: kijkt nog geen klok? Nee dus. Bovendien moest 'tijd' er met de haren bijgesleept worden om in de laatste regel met 'gelijk' te kunnen eindigen. Afijn, wel vaker valt het origineel niet te evenaren.
                                                                                                                
terug naar boven 

deze pagina in een nieuw jasje - 28 juli 2010

Om de zoveel tijd heb ik er behoefte aan een vertaling toe te lichten of wil ik de aandacht vestigen op iets bijzonders. Ook leek het me wel aardig om een rubriek "vertaalparels" in het leven te roepen. (eind 2013 opgeheven)
Door deze pagina ietsjes anders vorm te geven kan ik wat makkelijker dergelijke korte berichtjes over vertalen kwijt.  


                                                                                                                   
terug naar boven 

de klank als uitgangspunt

Soms hoort een bepaalde klank zó bij de song, bijvoorbeeld 'get back ' dat ik probeer die klank in de vertaling terug te krijgen of die klank als uitgangspunt te nemen. Dat vergroot de herkenbaarheid én dit bijzondere keurslijf kan je op een idee brengen waar je anders misschien niet opgekomen zou zijn.

Een paar voorbeelden:
Get back wordt dan Je plek (één van mijn eerste songteklstvertalingen)
Queen for tonigh' - Zien na vannacht (Helen Shapiro)
Tonight -  Altijd  (Tina Turner & David Bowie)
Reasons to leave - Stel dat ik kies (Kieran Goss)
Fever - Liever, en dus ook:
You give me fever - Ik wil niets liever (Peggy Lee)


                                                                                                                
terug naar boven

engels of nederlands compacter?

Eight days a week - elke minuut
Acht dagen van de week, dát gaat natuurlijk niet lukken. Maar is 'elke minuut' niet zeker zo intens? En dát zijn dan maar twee woorden in plaats van vier.


                                                                                                                 terug naar boven

mooie muziek en leuke liedjes

Of het nu mooie klassieke songs zijn of beroemde hits, niets is zo leuk als het maken van een vertaling die het oorspronkelijke liedje eer aandoet. Vooral liedjes met binnenrijm erin of andere puzzels maken het vertalen tot een heerlijke bezigheid. En tegen het tevreden gevoel dat je krijgt als het gelukt is een mooi, goed lopend Nederlandstalig lied te maken kan weinig op.
"In wezen is vertalen niets anders dan het dichten van een oorspronkelijke liedtekst" zegt Jaap Bakker in zijn Rijmhandboek en ik ben het van harte met hem eens.

                                                                                                                     terug naar boven

het maken van een songtekstvertaling

Ook al denk je het al goed te kennen, voor een geslaagde vertaling moet je helemaal in het liedje duiken. De sfeer proeven van de tekst én de muziek. Er nóg eens een keer naar luisteren, het nóg een keertje zingen.
Soms borrelt er al snel een mooie tekst op voor de zin die de kern van het liedje vormt. Maar voor hetzelfde geld duurt het uren voordat je echt iets goeds te pakken hebt. Of je denkt iets moois gevonden te hebben, maar dat blijkt bij nader inzien toch veel beter te kunnen.
Een echte vondst is natuurlijk helemaal genieten. 
Tevreden ben ik pas als er een nieuw lied is ontstaan dat prima loopt
(qua ritme en rijm) en goed te zingen is en liefst een paar mooie vondsten bevat.

                                                                                                                   
terug naar boven

sfeer & onderwerp goed zien te treffen

Doel is niet per se om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst te blijven. Het gaat erom de sfeer en het onderwerp van de song zo goed mogelijk te treffen. Liever een sterkere Nederlandstalige tekst door een bepaalde draai aan het liedje te geven, dan dicht bij de oorspronkelijke tekst blijven waardoor het nummer in het Nederlands niet goed loopt.

                                                                                                                     terug naar boven

goed te zingen

Het is vooral belangrijk dat een vertaalde songtekst in het Nederlands goed te zingen is. Geen liedteksten dus waarvoor je hele toeren moet uithalen om het nog een beetje te laten klinken, maar goed zingbare vertalingen van songteksten. Passend in de melodie en het ritme.

                                                                                                                    
terug naar boven

kort maar krachtig & kleine verhaaltjes

“Love me do” van The Beatles is een nummer dat zo weinig woorden bevat (17) dat ik het leuk vond om te proberen ook met zo weinig mogelijk woorden een vertaling te maken. Het werden er 15.

De songs die Simon & Garfunkel ten gehore hebben gebracht zijn daarentegen kleine verhaaltjes. Heel goed luisteren, goed op het ritme letten en toch kijken of het lukt een tekst te schrijven die goed aansluit en te zingen is . “50 ways to leave your lover” is zo’n voorbeeld.


                                                                                                                      terug naar boven

bekende nummers opnieuw beleven

Vaak ken ik van Engelstalige nummers alleen de tekst van het refrein. Met de rest zing ik ook vrolijk mee, maar vraag me niet wat ik dan precies zing.
Door het vertalen van die bekende nummers krijgen sommige liedjes opeens voor mij een nieuwe betekenis. Nooit geweten dat dát er stond. Nooit geweten dat het liedje daarover ging. Het kan ook gebeuren dat een liedje een beetje tegenvalt. Een vrolijke melodie, maar het blijkt eigenlijk nergens over te gaan. Gelukkig kan je dan toch gewoon van de muziek blijven genieten.

                                                                                                                   
 terug naar boven

data

Medio oktober 2008 is deze site van start gegaan met ongeveer 70 vertaalde liedteksten. Sindsdien zijn er maandelijks 2 à 3 vertalingen bij gekomen. Soms naar aanleiding van een verzoek om een lied te vertalen of gewoon omdat ik zin had te kijken of er van een mooie, bekende Engelstalige song ook een Nederlandse versie te maken zou vallen.
Medio september 2009 werd het magische getal van 100 bereikt! Een eerste mijlpaal.
In december 2009 ben ik ook voorzichtig aan met poëzie begonnen, te weten: met Funeral Blues van Wystan Hugh Auden. En dat smaakte naar meer.

                                                                                                                             terug naar boven

hoe is het zo gekomen?

Ooit ben ik – puur voor de lol – begonnen met het vertalen van songs van The Beatles, aan de hand van de cd met al hun nummer 1 hits.
Op een gegeven moment kwam ik erachter dat het vertalersduo, Erik Bindervoet & Robbert-Jan Henkes, àlle nummers van The Beatles heeft vertaald en laten uitgeven. Toen heb ik er voor mijzelf maar een soort wedstrijdje van gemaakt. Na 25 nummers vertaald te hebben, heb ik het boek “Help, The Beatles in het Nederlands” gekocht en hun vertalingen vergeleken met de mijne. Interessant om de verschillen te zien. Kijk en vergelijk zelf maar eens.
En na al die Beatles liedjes had ik de smaak te pakken.......

Doris Day was de volgende artiest; de liedjes die zij gezongen heeft staan vol met leuke vondsten. Daar valt veel plezier aan te beleven.

Na het Concert in Central Park van Paul Simon en Art Garfunkel nog weer eens beluisterd te hebben, heb ik ook een poging gewaagd een paar van de liedjes die zij daar gezongen hebben te vertalen. Dat was niet eenvoudig, maar is toch aardig gelukt, al zeg ik het zelf.

Ook de songs van Frank Sinatra die later door Robbie Williams ten gehore zijn gebracht, vormden een leuke uitdaging. Heerlijke muziek, schitterende nummers!
En toen kon ik niet meer stoppen.....
                                                                                   
terug naar boven